Hoe Hongarije kreeg wat het wilde bij de olieboycotonderhandelingen
Aïda Brands
redacteur Brussel
Al weken probeerden EU-landen het eens te worden over een boycot van Russische olie. De grootste dwarsligger is de Hongaarse premier Viktor Orbán. Hij wilde garanties dat de Hongaarse economie niet te hard geraakt zou worden door de boycot. Vannacht, op de speciale EU-top in Brussel, heeft hij gekregen wat hij wilde.
Orbán werd in april voor de vierde maal op rij verkozen tot premier en als een van de meest ervaren regeringsleiders speelde de Hongaar het onderhandelingsspel geraffineerd. In de opmaat naar de top van gisteren uitte hij nog felle kritiek op de Europese Commissie.
Die heeft volgens hem een ingrijpend en 'onverantwoordelijk' sanctiepakket gepresenteerd, zonder te hebben nagedacht over de gevolgen voor landen als Hongarije. De verkeerde volgorde van handelen, vond Orbán, die 'eerst oplossingen' wilde zien.
Gebruik van pijpleidingen
Hij eiste allereerst dat landen als Hongarije, Slowakije en Tsjechië, zonder directe toegang tot zeehavens, voorlopig gebruik kunnen blijven maken van Russische olie die via de Droezjba-pijplijn vanuit Rusland via Oekraïne wordt aangevoerd. Orbán wilde ook extra tijd en EU-miljarden, nodig voor de ombouw van de Hongaarse olieraffinaderij die nu nog volledig is ingesteld op de verwerking van Russische olie.
Daarnaast wilde hij harde garanties dat er alternatieve olieleveringen komen als de Droezjba-pijplijn wordt gesaboteerd, iets waar Oekraïense politici de afgelopen dagen mee hebben gedreigd.
Voor deze eisen bleken de meeste landen op de EU-top begrip te hebben. Daarnaast wilden EU-leiders gezichtsverlies voorkomen, dat dreigde bij uitblijven van een akkoord. Orbán wist dat, voerde de druk maximaal op, en werd daarvoor dus beloond.
Over de vraag hoeveel extra tijd en geld Hongarije, Tsjechië en Slowakije krijgen, buigen de komende dagen Europese diplomaten en ambtenaren zich. Maar het politieke akkoord op de top wordt in Brussel gezien als winst voor Orbán.
Wel is afgesproken dat de drie landen de Russische olie strikt voor binnenlands gebruik aanwenden en er geen winst mee maken met doorverkoop aan andere landen.
Slagvaardig optreden
Meteen was er ook kritiek vanuit het Europees Parlement. De fractie van de Europese Groenen is 'verheugd' over het politieke akkoord. "Het betekent dat er nu een ban komt op 90 procent van de Europese import van Russische olie, maar die resterende 10 procent van de olie blijft helaas stromen, en dat is het resultaat van Orbáns chantage," zegt fractievoorzitter Philippe Lamberts.
Critici van Orbán vrezen dat het akkoord over de olieboycot de aandacht afleidt van de noodtoestand die hij vorige week afkondigde. Dankzij een gehoorzaam Hongaars parlement, waarin ruim twee derde van de zetels worden bezet door leden van Orbáns partij Fidesz, is er een nieuwe wet van kracht waardoor hij per decreet kan regeren: hij heeft het parlement voorlopig niet meer nodig. Het is noodzakelijk, zegt Orbán, om in de huidige crisis met een voortdurende oorlog in buurland Oekraïne slagvaardig op te kunnen treden.
Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken noemde die noodtoestand vorige week al een 'slechte ontwikkeling'. "Dit past in de bredere zorgen die we hebben over de rechtsstaat in Hongarije." Mensenrechtenorganisaties uitten hun vrees dat de noodtoestand de fundamentele rechten van Hongaren schaadt.
Discriminatie aan de pomp
De eerste decreten heeft Orbán al afgekondigd. Het gaat om prijsdiscriminatie aan de benzinepomp: bezoekende buitenlanders betalen er anderhalf keer de prijs die Hongaren betalen voor een liter benzine of diesel en extra belastingen voor internationale verzekeraars, banken, telecombedrijven en winkelketens. De opbrengsten wil de premier investeren in onder meer defensie.
De omstreden noodtoestand komt boven op het slepende conflict tussen de EU en Orbán, die in de ogen van de Europese Commissie in zijn land de rechtsstaat en democratie uitholt.
Als gevolg van het conflict wordt ruim 7 miljard euro uit het coronaherstelfonds, waar Hongarije eigenlijk recht op heeft, niet overgemaakt. De onderhandelingen over de olieboycot van Rusland, waarin Hongarije dus het nodige binnenhaalde, hebben er niet toe geleid dat dit bedrag nu wel wordt uitgekeerd.
