Belegerd Severodonetsk 'van groot symbolisch en strategisch belang'

• Jules Jessurun

  redacteur Online

De Oekraïense stad Severodonetsk is een van de twee steden in de regio Loegansk die nog niet in Russische handen zijn gevallen. Maar de Russen intensiveren hun aanvallen en hebben de stad bijna omsingeld. Severodonetsk is van groot symbolisch en strategisch belang, maar economisch gezien is de betekenis heel wat minder.

Naar schatting bevinden zich nog 12.000 tot 13.000 burgers in de stad, die voor de oorlog ruim 100.000 inwoners telde, meldde burgemeester Oleksandr Strjoek. Volgens hem is zo'n 60 procent van de woongebouwen in de stad verwoest. De stad was in 2014 al kort in handen van pro-Russische separatisten, maar werd weer heroverd. Na de pro-Russische inname van de stad Loegansk werden veel regionale Oekraïense overheidstaken overgeheveld naar Severodonetsk.

Dat er sinds enkele weken weer zo intensief om de stad wordt gevochten, is vooral vanwege het strategische en symbolische belang van de kleine stad, zei hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga eerder tegen de NOS. Volgens hem kan de belegering van Severodonetsk worden gezien als poging om de hele provincie Loegansk in te nemen.

'Kleine provinciestad'

Maar volgens historicus aan de Rijksuniversiteit Groningen en Oekraïnekenner Nicolaas Kraft van Ermel is de stad economisch gezien van weinig belang voor Oekraïne. "Het is feitelijk gezien een kleine provinciestad, geen grote stad zoals Loegansk of Charkov. Mocht de stad vallen, is dat daarom financieel gezien geen enorme ramp voor het land", zegt hij. "We hebben het niet over een economisch powerhouse. Dat geldt in bredere zin voor de hele regio Donbas. Je hebt er vooral oude industrie zoals kolenmijnen."

Dat beaamt Oost-Europadeskundige Hubert Smeets. "De economische betekenis van de Donbas is de afgelopen twintig jaar gestaag afgenomen." Voor Rusland is er dus op economisch vlak weinig te halen, denkt hij. "Hoe je het ook wendt of keert: het is een industrieel gebied uit de eerste helft van twintigste eeuw. Daar moet ongelofelijk in geïnvesteerd worden om er een economisch bloeiend gebied van te maken. Het is politiek-strategisch belangrijk, maar niet meer dan dat." Hij vergelijkt de Donbas met andere verarmde industriële regio's zoals de Borinage in België.

Wel plaatst hij de kanttekening dat in Severodonetsk ook ook een fabriek is gevestigd van het kunstmestconcern Azot. "Kunstmest is géén ouderwetse sector, maar van groot belang. Waarbij ik moet aantekenen dat ik niet weet of die Azot-fabriek in Severodonetsk na al die bombardementen nog een beetje ongeschonden overeind staat."

Bekijk de huidige situatie in Oekraïne:

In de Donbas-regio en dus ook in Severodonetsk wonen van oudsher veel Russischtalige mensen. Waar Kraft van Ermel er doorgaans op hamert dat Russischtalig zijn en pro-Russisch zijn twee compleet verschillende dingen zijn in Oekraïne, ligt dat in de Donbas volgens hem anders. "Het is niet voor niets dat daar die twee separatistische republieken bestaan. Je ziet in de regio veel pro-Russische politici en mensen die meer op handen van de Russen zijn."

Dat komt ook vanwege de "zwaar verouderde industrie" in de regio, stelt hij. "Want wat gebeurt er als Oekraïne lid zou worden van de Europese Unie? Dan gaat die industrie zwaar over de kop. Er is dus wel reden om te veronderstellen dat deze regio meer op handen is van het Kremlin."

Smeets is iets minder stellig. Volgens hem valt niet te ontkennen dat de stemming in Loegansk en de Donbas al voor de oorlog veel pro-Russischer was dan in bijvoorbeeld Kiev, Charkov en zelfs Odessa. Maar hij zegt ook dat lastig objectief vast te stellen is hoe de verhoudingen nu precies liggen. Smeets: "In algemene zin zou je kunnen zeggen dat mensen die werkten in economische sectoren die hun beste tijd gehad hadden meer pro-Russisch zijn."

Bij de verovering van Severodonetsk wordt volgens premier Zelensky en de lokale gouverneur de "tactiek van de verschroeide aarde gebruikt", waarbij het leger alles wat op zijn pad komt vernietigt. Dat denkt ook Kraft van Ermel. "En daarna wordt het ingelijfd bij de volksrepubliek Loegansk en dan zal er in de stad ook wel een bestuur komen dat loyaal is aan Rusland."

Het Russische leger is zeer geheimzinnig over zijn doelen in Oekraïne, zegt de historicus. "Maar dat de Russen de regio Loegansk willen innemen, is wel bekend. De hele oorlog is in feite begonnen met het erkennen van de Russen van de zelfverklaarde volksrepublieken Donbas en Loegansk."