Opnieuw debat met premier over geheugen en vertrouwen, Rutte bijt van zich af
Een minister-president die zelf bepaalt welke van zijn appjes en sms'jes worden gearchiveerd en welke worden weggegooid is onacceptabel. Dat is de conclusie van de Tweede Kamer na een soms emotioneel en stekelig debat met premier Rutte.
Die is op aandringen van de Kamer bereid zijn handelwijze aan te passen, zoals altijd een ambtenaar laten meekijken. Hij wil ook kijken naar het systeem dat Noorwegen gebruikt, waar de smartphones van alle bewindspersonen standaard elke week worden uitgelezen. En een gespecialiseerde inspectie gaat de archivering op zijn ministerie beoordelen.
Rutte verdedigde het feit dat hij zelf onbelangrijke of niet-bestuurlijk relevante appjes van zijn oude Nokia-telefoon verwijderde. De rest van de berichten stuurde hij door naar ambtenaren om te laten opslaan. "Ik houd mij aan de wet, ik houd mij aan de geest van de wet", zei hij.
Maar de Tweede Kamer vindt het op zijn zachtst gezegd onverstandig dat Rutte die schifting zelf maakt. "Het is bizar tijdrovend, maar ook foutengevoelig. Op de dag zelf is moeilijk in te schatten welke berichten jaren later belangrijk blijken te zijn", zei D66-Kamerlid Sneller.
Begrijpt de minister-president dat deze lichtvaardigheid niet bijdraagt aan het vertrouwen?
In het debat is geen nieuwe informatie naar boven gekomen over belangrijke berichten die verdwenen blijken te zijn. Maar juist het feit dat de Kamer dit niet goed kan controleren leidt tot onvrede.
"Begrijpt de minister-president dat de lichtvaardigheid waarmee hij over het verwijderen van sms'jes praat niet bijdraagt aan het vertrouwen? vroeg ChristenUnie-Kamerlid Van der Graaf hem. "In een tijd waarin het vertrouwen in de politiek onder druk staat vraagt dit om een aanscherping van de regels."
Patroon
De oppositiepartijen waren scherper in hun kritiek. Zij zien een patroon in het gedrag van Rutte. "Het patroon dat het bonnetje van de Teevendeal niet te vinden was. Het patroon van geen actieve herinnering aan de functie elders voor Pieter Omtzigt", zoals GroenLinks-leider Klaver het verwoordde.
"Geen notulen van bijeenkomsten. Zo lang mogelijk wachten met het geven van informatie. Dingen weglakken en ondertussen alles weglachen", zei Kamerlid Omtzigt.
PvdA-fractievoorzitter Kuiken somde gaten in het sms-verkeer op over de evacuatie uit Afghanistan en het toeslagenschandaal. "Het heeft er alle schijn van dat het geheugen van de telefoon van de premier net zo selectief wordt ingezet als het geheugen van de premier zelf."
PVV-leider Wilders ziet in de premier "een soort politieke Bermudadriehoek. Alles wat hem niet zint verdwijnt gewoon op onverklaarbare wijze." Dat hij zo'n oude Nokia-telefoon gebruikte omdat hij niet zo van smartphones houdt, noemt Wilders "een rotsmoes".
Er wordt hier te makkelijk gezegd: 'Rutte heeft de zaak zitten belazeren'.
De suggestie van een deel van de oppositie dat hij belangrijke informatie weggooit om geen verantwoording af te hoeven leggen schoot Rutte in het verkeerde keelgat. "Er wordt hier te makkelijk gezegd: 'Rutte heeft de zaak zitten belazeren'."
Hij verwijt de Kamer dat het kabinet bij voorbaat wordt benaderd vanuit wantrouwen, en zei dat ministers het onderling over deze sfeer hebben.
"Ik merk in de samenleving dat men met grote moeite naar deze debatten kijkt", zei hij. "In het verleden, in de tijd van Den Uyl en Wiegel, gingen de grootste politieke tegenstanders met respect en vanuit een basaal vertrouwen met elkaar om. Er is hier een verschuiving van waarden in omgangsvormen aan de gang."
Rutte weigerde in te gaan op vragen van GroenLinks-leider Klaver over de hoeveelheid sms'jes die hij het afgelopen half jaar heeft verstuurd en ontvangen. "Dat ga ik niet doen", zei hij tot woede van Klaver.
Tijdens het debat publiceerde de Volkskrant een artikel over sms'jes tijdens de coronacrisis. Tussen eind 2019 en juni 2020 liet Rutte 41 verstuurde berichten archiveren. Rutte lichtte toe dat de meeste overleggen in die periode tijdens vergaderingen en aan de telefoon plaatsvonden. Telefoongesprekken vallen niet onder de archiefwet en worden niet uitgetikt of opgeslagen.
Hoe er in de toekomst anders moet omgegaan met chat- en tekstberichten van de premier wordt dus nader onderzocht.
