Nieuwe 'zorgwekkende' varianten zijn vooral reminder dat corona niet weg is

Het Europese gezondheidsinstituut ECDC bestempelde vorige week twee varianten van het coronavirus plots als "zorgwekkend". Deze BA.4 en BA.5-varianten lijken gemakkelijker opgebouwde immuniteit te kunnen omzeilen, waardoor het ECDC al in de zomer een "significante" stijging van het aantal coronagevallen in Europa verwacht. Is het virus weer op de weg terug?

Virologen hebben BA.4 en BA.5 aangemerkt als subvariant van de omikronvariant. Dat ze apart worden uitgelicht heeft te maken met mutaties aan het spike-eiwit, waarmee het virus zich hecht aan menselijke eiwitten om zo een persoon te kunnen besmetten.

De varianten verschillen aanzienlijk van de al langer bekende BA.1 en ook BA.2-subvariant, die volgens het RIVM nu verantwoordelijk is voor 95 procent van het aantal nieuwe coronabesmettingen in Nederland.

Onzekere fase

De varianten zijn voor het eerst gedetecteerd in Zuid-Afrika, waar ze inmiddels dominant zijn. In Europa worden BA.4 en BA.5 voornamelijk nog gezien in Portugal; het ECDC verwacht dat ze daar binnen een week dominant zijn.

De snelle opmars heeft volgens het instituut te maken met het vermogen van de varianten om immuniteit te omzeilen die is opgebouwd door een eerdere corona-infectie of -vaccinatie, "vooral als die in de loop van de tijd is afgenomen". Tegelijk benadrukt het ECDC dat er geen aanwijzingen zijn dat de varianten ziekmakender zijn, zoals de coronavarianten vóór omikron dat wel waren.

Volgens viroloog Marion Koopmans is het nog onduidelijk hoe zorgwekkend de varianten zijn. "Het is die onzekere fase die we elke keer hebben bij een nieuwe variant", zei ze in Met het Oog op Morgen.

"Je bent afhankelijk van de informatie van het land waar dit voor het eerst opgepikt wordt, en dat is nu net als bij de eerste omikronvariant Zuid-Afrika. Maar dat land heeft een heel andere historie als het gaat om infecties en vaccinaties dan Nederland. Wat daar gebeurt kun je dus niet zomaar doorvertalen naar hier", legt Koopmans uit.

Het is wel duidelijk dat BA.4 en BA.5 "wat verder" ontsnappen aan antistoffen, zegt Koopmans. "Maar de belangrijke vraag daarbij is: met hoeveel ziekte moeten we rekening houden? Dat heeft ook te maken met hoe lang de werkzaamheid van vaccinaties groot genoeg blijft. Daar zijn vooralsnog positieve geluiden over, maar het geeft ook de onzekerheid weer."

Microbioloog Bert Niesters van het UMC Groningen beaamt dat het onzeker is. "Er zullen altijd meer varianten komen. Het is alleen de vraag in hoeverre ze de zorg gaan belasten en dat is lastig te voorspellen."

Niesters vindt wel dat er meer gedaan kan worden om het virus in de gaten te houden. Als voorbeeld noemt hij sequencing, waarmee steekproefsgewijs de genetische code van het virus bij een besmet persoon in kaart wordt gebracht, zodat er zicht wordt gehouden op nieuwe varianten.

Bij het UMCG gebeurt dat sequencing nog maar beperkt. "We krijgen daar geen extra geld voor en het is niet zo dat de directie met die huidige, hoge gasprijzen zegt: we gaan het zelf wel even betalen. Ondertussen is de vraag wel of we voldoende zicht op het virus hebben." Niesters ziet een "niet consistent" beleid op tal van gebieden.

Lockdown zou 'blamage' zijn

Arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten zei vandaag in het programma Sven op 1 op NPO Radio 1 dat BA.4 en BA.5 in ieder geval varianten zijn om in de gaten te houden, zodat er tijdig ingegrepen kan worden. Een nieuwe lockdown zou volgens Bonten "een blamage" zijn.

Volgens microbioloog Niesters moeten de zorgen om nieuwe varianten vooral gezien worden als reminder dat het coronavirus allesbehalve weg is. "Want als het virus weer makkelijker mensen besmet en dus veel uitval creëert, heeft dat ook tal van consequenties", zegt Niesters, die benadrukt dat de maatschappij nog altijd is ontwricht door het virus.

"En dat duurt ook langer dan ik had gedacht. Bij ons is het ziekteverzuim bijvoorbeeld ook nog hoog. Dat vertraagt weer de inhaalzorg en heeft ook allemaal weer gevolgen. We moeten dus op onze hoede blijven en blijven kijken wat er gebeurt"