Omwonenden: Schiphol kan 100 bestemmingen missen

• Judith van de Hulsbeek

  redacteur Klimaat en Energie
• Hugo van der Parre

  Research-redacteur

Vandaag wordt bij verschillende Nederlandse vliegvelden gedemonstreerd door mensen die vinden dat de overlast en de vervuiling door de luchtvaart de spuigaten uit loopt. Ze willen onder meer dat er een eind komt aan de groei van Schiphol, waar het vliegverkeer na de coronadip al weer flink aantrekt. De verwachting is dat het rond 2024 weer op het oude niveau is.

Veel mensen zetten vraagtekens bij de grootte en de zogeheten hubfunctie van Schiphol. Het vliegveld is er trots op dat het met 317 bestemmingen een van de best verbonden luchthavens ter wereld is. Dat maakt het aantrekkelijk voor transferpassagiers om via Amsterdam te reizen. Van alle passagiers op Schiphol is bijna 40 procent er alleen voor een overstap, op vluchten van KLM is het aantal overstappers zelfs bijna 70 procent.

"Overtollig en schadelijk", noemt de Werkgroep Toekomst Luchtvaart, ruim tien jaar geleden opgericht door bezorgde omwonenden, die vluchten vol transferpassagiers. "Ze veroorzaken meer uitstoot, schade en overlast dan dat ze ons iets opleveren", zegt voorzitter Hans Buurma. De werkgroep analyseerde het hele bestemmingennetwerk van Schiphol op economisch nut voor ons land en komt tot de conclusie dat zeker honderd bestemmingen geschrapt kunnen worden. Buurma: "Je hebt er praktisch niets aan voor de handel, voor het zakelijk luchtverkeer en ook niet voor vakantiegangers."

Naar 350.000 vluchten

Het schrappen van deze honderd bestemmingen zou 98.000 vluchten per jaar schelen. Daarbovenop kunnen volgens de werkgroep nog eens 50.000 korte vluchten worden vervangen door reizen met de trein. Daarmee hou je zo'n 350.000 vluchten per jaar over, 30 procent minder dan de bijna 500.000 vluchten in 2019. "Dat betekent ook 30 procent minder stikstof- en CO2-uitstoot en 30 procent minder overlast", aldus Buurma.

Ook onafhankelijk onderzoeksbureau CE Delft concludeerde eerder al dat krimp niet tot welvaartsverlies hoeft te leiden.

De werkgroep van omwonenden baseert haar analyse op CBS-cijfers over de handel met de bestemmingen en verklaarde alle vluchten naar plekken waarmee Nederland nauwelijks handelsrelaties heeft als overbodig. In 2019, het laatste 'normale' vliegjaar, werden er 91 bestemmingen aangevlogen, waarmee in totaal voor niet meer dan 21 miljard euro aan handel wordt gedreven. De overige 223 bestemmingen zijn goed voor 639 miljard euro.

Vakantiebestemmingen

Vluchten naar de populairste vakantiebestemmingen in Zuid-Europa mogen van de werkgroep blijven (ook als er maar weinig handel mee wordt gedreven), net als een aantal bestemmingen in landen waarmee Nederland een speciale band heeft, zoals Suriname, Curaçao en Indonesië.

Daarnaast blijft nog een aantal bestemmingen behouden die op zichzelf niet-essentieel zijn maar wel zorgen voor de aanvoer van net genoeg transferpassagiers om intercontinentale vluchten rendabel te kunnen vullen. Met de 223 bestemmingen die overblijven houd je volgens de werkgroep een 'nuttige hub' over, waarbij de focus ligt op de behoeftes van de thuismarkt, en niet op die van de overstappers.

Internationaal handelsland

De luchtvaartsector verdedigt het hub-and-spoke-model van Schiphol met meer dan 300 bestemmingen. Vincent van Hooff, het Hoofd Vliegdienst van KLM, meent dat Nederland als internationaal handelsland deze verbindingen nodig heeft om een welvarende economie te hebben.

Een grote luchthaven faciliteert dat en daar profiteren ook Nederlandse reizigers van: "Twee derde van onze passagiers zijn overstappers uit het buitenland, ongeveer een derde zijn lokale passagiers die opstappen in Nederland. Het goede nieuws is dat de mensen die hier opstappen, de Nederlanders, wel gebruik kunnen maken van dat netwerk".

Spreiden van vakantievluchten

KLM ziet in vermindering van het aantal bestemmingen vooral nadelen. Van Hooff: "Wij denken dat als je minder gaat vliegen op Schiphol passagiers gaan uitwijken naar luchthavens als Brussel of Düsseldorf. Daar los je het klimaatprobleem niet mee op en voor de economie is het ook niet goed."

De luchthaven Schiphol zei niet in staat te zijn om op dit artikel te reageren, maar in het radioprogramma Sven op 1 zei Schiphol-directeur Dick Benschop afgelopen week dat hij geen "groei om de groei" wil. "Een gematigde groei kan noodzakelijk zijn voor het behoud van de hub en de kwaliteit van het netwerk", zegt Benschop. Hij ziet meer in het spreiden van de vakantievluchten naar regionale luchthavens, dan in krimp.