'Crisis Sri Lanka kan alleen worden aangepakt met geld IMF en hervormingen'
Slecht bestede leningen, corruptie, een serie onhandige beleidsbeslissingen en daar bovenop een lading pech. De crisis in Sri Lanka, de ergste sinds het land in 1948 onafhankelijk werd, komt niet uit de lucht vallen.
"Sri Lanka is in oktober 2007 begonnen met het afsluiten van commerciële, internationale leningen", zegt Dhananath Fernando, oprichter van de onafhankelijke denktank Advocata Institute in de Sri Lankaanse hoofdstad Colombo. "Het merendeel van de leningen is geïnvesteerd in projecten die niets opleveren. Vervolgens moest er opnieuw worden geleend om de rente van eerdere leningen te kunnen betalen. Dat had een sneeuwbaleffect en het is een van de voornaamste redenen voor deze crisis."
Veel Sri Lankanen kunnen nog maar moeilijk rondkomen, zoals Roshan en zijn gezin:
Zo'n 10 procent van de leningen komt uit China. De voorwaarden daarvan zijn ongunstig en ondoorzichtig, stelt Fernando. Een haven in het zuiden van het land kwam in Chinese handen, doordat Sri Lanka niet op tijd kon aflossen. Een stuk snelweg dat door een Chinees bedrijf werd aangelegd kostte 72 miljoen dollar per kilometer, ruim tien keer zoveel als een stuk weg op een andere plek.
Bovenop de hoge schulden, die nu ruim 50 miljard dollar zijn, kwam de droogte in 2016 en 2017, een politieke crisis in 2018, de aanslagen met Pasen in 2019 en vervolgens de coronapandemie.
Tekort aan dollars
Hierdoor droogden belangrijke inkomstenbronnen op. Er kwamen minder toeristen, de export kreeg een klap (kokos en kleding) en Sri Lankanen die in het buitenland werken, stuurden minder geld naar huis. Dit had tot gevolg dat de staatskas niet meer werd gevuld met dollars. En zonder die dollars kan Sri Lanka zijn buitenlandse leningen niet meer financieren en ook geen producten als brandstof, voedsel en medicijnen importeren.
Fernando noemt een aanzienlijke verlaging van de BTW en een verbod op kunstmest in de afgelopen jaren als twee belangrijke politieke beslissingen die de economie verder hebben ondermijnd. Het verbod op de import en het gebruik van met dollars betaalde kunstmest en de voorgenomen overstap op een duurzame landbouw, hebben onder meer geleid tot duurdere landbouwproducten en financiële schade voor theeproducenten.
En dan is er het probleem van corruptie. "Die is in dit deel van de wereld helaas aanzienlijk."
In 2020 trok president Gotabaya Rajapaksa meer macht naar zich toe met een grondwetswijziging. Zo kreeg hij de controle over een tot dan toe onafhankelijke commissie die corruptie onderzoekt. Het gevolg was dat veel prominenten tegen wie een aanklacht was ingediend vrijuit gingen.
Eén van hen was Basil, de broer van de president. Hij was tot voor kort minister van Financiën en zijn bijnaam was 'Mister 10%' Dat was naar verluidt het percentage dat bij aanbestedingen voor infrastructuurprojecten in zijn zakken verdween.
'Gota Go Home'
Al weken wordt in het land gedemonstreerd. De meest gehoorde slogan is 'Gota Go Home'. Mensen verwijten de president en zijn politieke verwanten dat zij de crisis op zijn beloop hebben gelaten en zichzelf hebben verrijkt. Een van hen is premier Mahinda Rajapaksa. Die zou nu bereid zijn af te treden, maar de demonstranten willen dat ook president 'Gota' opstapt.
Een volgende fase is mogelijk een humanitaire crisis. "Er is al een tekort aan voedsel en medicijnen. Eten is flink duurder geworden. Vooral arme mensen gaan nog meer lijden onder de crisis", zegt Fernando.
Hulp van het IMF
De enige uitweg op de korte termijn is volgens hem financiële hulp van het Internationaal Monetair Fonds IMF. De regering verwacht dat onderhandelingen met het IMF binnen twee maanden tot resultaat leiden.
Het fonds zal wel voorwaarden stellen. Zo moet Sri Lanka de belastingen verhogen om meer inkomsten te krijgen, verwacht Fernando. Ook dat zal de arme inwoners van Sri Lanka raken. "Maar het is de enige manier om de enorme tekorten te verminderen. Niemand anders is nog bereid ons te financieren."
Op de langere termijn zijn talloze pijnlijke hervormingen nodig, zegt Fernando van de denktank Advocata Institute. "We hebben te veel geld geleend en dat niet slim geïnvesteerd." Ook de handel met het buitenland moet anders. "We importeren veel, en onze eigen industrie kan daar niet mee concurreren zodat we weinig exporteren."
Fernando stelt verder dat er te weinig sociale voorzieningen zijn voor de armen, dat de onafhankelijkheid van de Centrale Bank twijfelachtig is en dat ondernemers veel last hebben van allerlei regels.
