Duitsland loopt mijlenver achter, maar zet vol in op vloeibaar gas
Veel meer dan een weiland met madeliefjes en schapenpoep is er nu nog niet te zien, maar als het aan de Duitse overheid ligt, verrijst in de haven van Brunsbüttel snel een lng-terminal. Het moet een van drie havens voor vloeibaar gas worden waarmee Duitsland minder afhankelijk hoopt te worden van Russische importen. Maar de bouw vergt tijd, en die heeft Duitsland niet.
Michael Kleemiß schetst hoe grote containerschepen straks kunnen aanleggen aan de steiger van German LNG, een samenwerking tussen de Duitse staat, energiebedrijf RWE en de Nederlandse Gasunie. "Via de steiger, de zogeheten Jetty, komt het vloeibare gas aan land. Daar zal het worden opgewarmd en opnieuw tot gas omgezet, waarna het wordt gemeten, gecheckt en uiteindelijk in het gasnet wordt gespoten. Dan kan het de markt op."
Een terminal als deze bestaat in Duitsland nog niet. Een uniek feit, waarop men opvallend genoeg jarenlang trots is geweest. Lng is duurder en bijkans vervuilender dan normaal aardgas (zie kader). Bovendien had de Duitse regering het volste vertrouwen in de handelsrelatie met Moskou, waardoor de keuze voor goedkoop Russisch gas via pijpleidingen de meest logische was.
'Duitsland heeft risico's onderschat en weggewuifd'
Ee historische fout, zo blijkt nu Vladimir Poetin een bloedige oorlog tegen Oekraïne is begonnen. "Onze waarschuwingen zijn nooit serieus genomen", verzucht energie-econoom Claudia Kemfert van wetenschappelijk instituut DIW. "Duitsland heeft zichzelf veel te afhankelijk gemaakt van Rusland, de geopolitieke risico's onderschat, weggewuifd en zelfs belachelijk gemaakt. Daardoor zitten we nu in deze vreselijke situatie."
Na twee maanden oorlog zoekt Europa naarstig naar de beste manier om zijn afhankelijkheid van Russische energie te verkleinen. Het meest voor de hand liggende alternatief is lng. Maar hoewel meerdere EU-lidstaten, waaronder Nederland, al over terminals beschikken om schepen te lossen, heeft Duitsland er dus geen. De grootste economie van het continent, die jaarlijks 100 miljard kuub gas nodig heeft om de industrie en de kachels van Duitse huishoudens draaiende te houden, kan zelf geen schip met gas leegpompen.
Tiende van Duitse behoefte
De haven van Brunsbüttel, aan de monding van de Elbe in Sleeswijk-Holstein, moet daarin verandering brengen. German LNG-directeur Kleemiß verwacht dat de terminal straks 8 tot 10 miljard kuub gas per jaar kan verwerken, wat ongeveer een tiende van de Duitse behoefte is.
"Op het hoogtepunt importeerde Duitsland ruim de helft van zijn gas uit Rusland", zegt hij. "Op een totaalverbruik van 100 miljard kuub zou Brunsbüttel alleen al zo'n 20 procent van de Russische import kunnen vervangen." Daar komen mogelijk nog terminals in Wilhelmshaven en Stade bij, beide in Nedersaksen.
Met dit alles is uiteraard haast geboden. En daar ligt meteen het grote probleem voor Duitsland. "De vergunningsaanvraag van zo'n terminal kan zomaar tweeënhalf jaar duren. Pas daarna mag de bouw beginnen", legt Thilo Rohlfs uit.
Als staatsecretaris voor Economische Zaken in Sleeswijk-Holstein is hij verantwoordelijk voor de vergunningsprocessen. "Voor zo'n terminal zijn er wel drie nodig. Een vergunning voor het complex zelf, een voor de haven waar de schepen aanleggen en nog een voor de pijpleiding van de terminal naar het Duitse gasnet. Duitsland hecht veel waarde aan veiligheid en procedures."
'Tesla-snelheid'
Met de bouw erbij zou het project pas over vijf jaar klaar zijn. Maar de oorlog in Oekraïne en het alsmaar groeiende energieconflict met Rusland hebben de Duitse politiek onder grote druk gezet om sneller te handelen. Minister Habeck van Economische Zaken (Groenen) spreekt van een Tesla-snelheid waarmee de lng-havens gebouwd zouden moeten worden. Hij doelt daarmee op de autofabriek die onlangs in de deelstaat Brandenburg werd geopend, na een voor Duitse begrippen ongekend korte bouwtijd.
De truc achter het recordtempo was om al te beginnen met bouwen terwijl de vergunningsprocedure nog loopt. Tesla-eigenaar Elon Musk kreeg daarvoor toestemming in ruil voor de belofte dat hij, wanneer de vergunning er toch niet zou komen, alles op eigen kosten zou slopen en betrokken partijen schadeloos zou stellen.
Eenzelfde constructie kan ook in Brunsbüttel worden toegepast. Nog deze week buigt het deelstaatparlement van Sleeswijk-Holstein zich over de vraag of ook in de haven mag worden gebouwd, terwijl de vergunningaanvraag nog loopt.
Staatsecretaris Rohlfs kan niet genoeg benadrukken hoe bijzonder dat zou zijn in dit land van regeltjes en bureaucratie. "De vreselijke oorlog in Oekraïne heeft dingen bij Duitsers losgemaakt die een half jaar geleden nog onmogelijk leken: bouwen zonder de juiste papieren, een 'groene' minister die zegt: 'doe maar, zo snel mogelijk'. Zelfs als dat gas uit Qatar zou komen."
Van 5 naar 2 jaar
Met de versnelde procedure zou de terminal niet over vijf, maar al over twee jaar in bedrijf kunnen worden genomen. Een ongekende versnelling. Maar dan nog moet Duitsland een of twee winters doorkomen zonder eigen lng-havens. Winters waarin Duitsland naar verwachting een groter beroep zal moeten doen op lng-terminals in Nederland en andere landen, voor zover die ruimte er is. Heel Europa vraagt om meer vloeibaar gas.
Daarom wacht minister Habeck niet af en maakt hij nog eens drie miljard euro vrij voor de komst van een aantal drijvende lng-terminals. Dat zijn schepen die het lng zelf aan boord kunnen omzetten naar gas. Deze zogeheten FSRU's, waarvan er maar een beperkt aantal in de wereld is, kunnen gehuurd worden en met relatief eenvoudige vergunningen snel inzetbaar zijn. Duitsland hoopt er komende winter een of twee in bedrijf te hebben.
