Belgische professor in Qatar: 'Onwetendheid ten grondslag aan protesten WK'

Activisten die oproepen tot een boycot van het WK voetbal in Qatar baseren zich op een verkeerd beeld dat van het Emiraat bestaat. Dat zegt Gerd Nonneman, professor internationale relaties en Golfstudies.

"Er bestaat te weinig kennis van dit land en deze regio onder critici", meent de Belg, die al ruim een decennium in de Perzische Golf woonachtig is. "En er komt onvermijdelijk ook een klein stukje racisme om de hoek kijken. Zo van: wij zijn beter dan zij."

Het beeld dat van Qatar bestaat is stereotiep, zegt Nonneman. "Ze weten niets van voetbal en lopen allemaal met doeken over hun hoofd." Dat staat los van de veelgehoorde klacht dat de arbeidsomstandigheden waaronder de WK-stadions gebouwd zijn mensonterend zijn.

6.500 doden

Veel mensen, zegt Nonneman, baseren hun mening op een artikel in de Britse krant The Guardian, waarin stond vermeld dat het WK het leven heeft gekost aan in totaal 6.500 arbeidsmigranten.

"De journalisten die dit schreven hebben zich niet vergewist van wat die cijfers werkelijk betekenen. Die 6.500 mensen zijn inderdaad gestorven. Ze waren afkomstig uit een populatie van 1,4 miljoen Zuid-Aziaten en Filipijnen die in Qatar wonen en in merendeel niets te maken hebben met de bouw van WK-stadions. Wanneer u bedenkt dat we spreken over een periode van tien jaar tijd, dan vind ik die cijfers juist verrassend laag."

De Vlaming draait het liever om. De toewijzing van het WK voetbal heeft een kentering teweeggebracht in het Emiraat en komt voor de bijna anderhalf miljoen gastarbeiders als geroepen, zo meent hij.

"Er zijn in het verleden inderdaad veel zaken verkeerd gegaan. Arbeidsmigranten hebben inderdaad hun paspoort moeten inleveren en zijn vroeger blootgesteld aan extreme werkomstandigheden. Er is van overheidswege al enige tijd geleden ingegrepen. De aandacht voor de problematiek heeft voor een verandering gezorgd."

Nonneman noemt als voorbeeld het afschaffen van het Kafala-systeem, waar buitenlandse arbeiders aan werden blootgesteld. Daarin zorgt een lokale sponsor (de 'kafeel') voor een verblijfs- en werkvergunning. Bij onenigheid kan de kafeel zich terugtrekken, waardoor automatisch alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant vervallen.

"Journalisten komen vaak twee dagen in Qatar kijken en vellen dan hun oordeel", zegt de Belg. "Wie verhalen over problematische omstandigheden zoekt, kan die vinden. Het is evenwel belangrijk te weten dat de problemen daadwerkelijk worden aangepakt in Qatar. Op de werkvloer zijn de effecten zichtbaar."

Wetgeving aangepast

Nonneman: "Tot een jaar of twee geleden was er sprake van soms mensonterende omstandigheden. Dergelijke misstanden bestaan nog steeds. Dat is evenwel niet langer de norm. De wetgeving is heel serieus aangepast. Huisvesting, betaling van loon, behoud van het paspoort, gezondheidszorg, het is allemaal verbeterd."

De onlangs benoemde minister van Arbeid en Sociale Zaken van Qatar speelt daar een voorname rol in, meent Nonneman. "Hij heeft een verleden als mensenrechtenactivist. In de wereld van de zakenmannen zien ze hem nog altijd als dusdanig. Onder diens bewind is er een minimumloon in het leven geroepen dat automatisch wordt uitbetaald."

Nonneman is ervan overtuigd dat de nieuwe arbeidsomstandigheden voor migranten geen publiciteitsstunt van de Qatarezen zijn, in het zicht van het WK voetbal. "Als in één jaar tijd bijna 300.000 mensen van werkkring kunnen veranderen, zoals het geval is, is dat ontegenzeggelijk een enorme verandering. Dergelijke hervormingen zijn een essentieel onderdeel van de toekomst van Qatar. Dat weten de beleidsbepalers ook, hoe moeilijk het ook geweest is om de invloedrijke elite van het land daarvan te overtuigen."

Homoseksuelen

Ook voor homoseksuelen zijn de omstandigheden in Qatar recent ten goede veranderd, zegt Nonneman. "Homoseksualiteit zit inderdaad in het strafrecht. Maar de toepassing verschilt weinig van hoe het er tot voor kort aan toe ging in het Amerikaanse leger."

De vraag of het in zijn optiek gepast is om een WK voetbal te houden in een land waar dergelijke zaken bij wet verboden zijn, laat Nonneman onbeantwoord. "Dat moeten mensen zelf weten. De realiteit is eigenlijk een klassiek geval van 'vraag er niet naar en praat er niet over'."

Waar het op aankomt, vervolgt hij, is hoe het publiek zich ten tijde van het WK gedraagt. "Natuurlijk mogen twee mannen of twee vrouwen publiekelijk hand in hand lopen. Het is een van de vele fabeltjes dat dit verboden is. Sterker: Arabische mannen lopen soms ook gewoon hand in hand over straat, als uiting van vriendschap. Dat is de normaalste zaak van de wereld, zonder connotaties. Er ontstaat pas een probleem wanneer een homoseksueel koppel zich kussend in de openbaarheid begeeft."

Nonneman wil benadrukt hebben dat het 'uiteraard' een vreemde zaak is dat homoseksualiteit in Qatar in het wetboek van strafrecht staat. "En ik heb er geen enkele moeite mee daar openlijk kritiek op te hebben. Dit is nu eenmaal een conservatieve maatschappij, waar sommige zaken zeer gevoelig liggen. Maar ik weet tegelijkertijd dat het voor de lokale LHBTI-gemeenschap perfect mogelijk is om in dit land een normaal leven te leiden. Ook dat is een feit."

"De realiteit wordt, ook in Qatar, niet altijd bepaald door wat er in het wetboek staat", vervolgt hij. "Er is geen sprake van dat er op dit gebied veranderingen in de maak zijn. De leidinggevende figuren rond de organisatie van het WK voetbal zijn evenwel duidelijk. Sommige zaken staan in de wet. Maar dat betekent ook niet dat die wetten toegepast zullen worden. Leven en laten leven, daar gaat het tijdens het WK voetbal in de praktijk op neer komen."