Biden in Brussel voor 'historische koerswijziging'
Een reis naar Brussel stond voorlopig niet in Joe Bidens agenda. Europa, de NAVO, de oude tegenstrever Rusland; de Amerikaanse president wilde er niet te veel tijd aan gaan besteden. Zijn presidentschap zou gaan over de 'draai naar Azië', de competitie tussen de twee economische grootmachten in de wereld. "China, China en China," vatten ambtenaren in Washington Bidens buitenlandplannen samen.
Toch landde hij gisteravond in Brussel, voor crisisoverleg op het NAVO-hoofdkwartier. Biden vindt zichzelf plotseling tot zijn middel in de modder van een nieuw conflict in Europa. De NAVO en Europa eisen ineens alle aandacht op: er moet een antwoord worden gevonden op snel toenemende militaire agressie uit Rusland.
Biden vreest zelfs dat Rusland chemische wapens inzet:
Zo urgent als deze zijn NAVO-toppen zelden, en Europa is door de crisis in Oekraïne wakker geschud. Daar zit voor Biden wellicht een kans. Want ergerden opeenvolgende Amerikaanse presidenten zich er niet aan dat Europa een beetje in slaap gesukkeld was, onder de veiligheidsparaplu van Amerika? Zelfs voor Bidens oorspronkelijke plannen met China zijn er mogelijkheden.
"Europa is grondig veranderd door deze oorlog," zegt de Amerikaanse oud-ambassadeur bij de NAVO Ivo Daalder. "Het moment is rijp voor een structurele koerswijziging, waarin de VS en Europa samenkomen. Niet alleen tegen Rusland, maar ook tegen China."
Rode lijn
Maar eerst liggen concretere vragen op tafel in Brussel. Biden herhaalt sinds het begin van deze oorlog dat Amerika 'geen centimeter' NAVO-grondgebied zal prijsgeven aan Rusland. De grenzen van NAVO-landen als Polen, de Baltische staten en Roemenië zullen worden verdedigd, maar beperkt de rol van de NAVO zich onder alle omstandigheden tot die grenzen?
Biden zei gisteren bij zijn vertrek uit Washington dat hij 'een serieuze dreiging' ziet dat Poetin chemische wapens gaat inzetten in de oorlog. De vraag hoe de NAVO daarop zal reageren, is dus actueel. "Er zijn zeker scenario's binnen de grenzen van Oekraïne die kunnen leiden tot een besluit van de NAVO om toch in te grijpen," zegt Daalder. "Het debat gaat nu over de vraag waar de rode lijn ligt."
Samen met Canada en de VS zijn dit de lidstaten van de NAVO:
De Amerikaanse regering lijkt niet van plan op voorhand zo'n rode lijn af te kondigen, alleen al omdat Washington daar slechte ervaringen mee heeft. President Obama trok in 2013 een rode lijn voor president Assad van Syrië. Toen hij vervolgens chemische wapens inzette, vond Obama ingrijpen toch te ver gaan. Het was een helder signaal voor de Syrische dictator dat hij de vrije hand had in de oorlog.
"Maar het is wel belangrijk dat de NAVO-landen nu onderling bepalen waar hun rode lijn ligt," zegt Daalder. "Het is een van de belangrijkste onderwerpen die op dit moment besproken worden: ten eerste een manier vinden om Rusland ervan te weerhouden deze wapens in te zetten. En daarnaast samen besluiten hoe de NAVO erop zou reageren als het toch gebeurt."
Het debat gaat volgens Daalder van het begin af aan over het spanningsveld tussen Oekraïne helpen, maar tegelijk voorkomen dat het tot een directe confrontatie komt met Rusland. "Die afweging verschuift, naarmate de omstandigheden veranderen. Het gebruik van biologische of chemische wapens kan zeker een moment zijn waarop NAVO-landen zeggen: 'We moeten in Oekraïne militair gaan ingrijpen.'"
Sterke coalitie
En dan zijn er dus Bidens buitenlandplannen voor de langere termijn: China en de 'draai naar Azië'. De oorlog in Oekraïne heeft onherroepelijk gevolgen, maar zowel het Pentagon als het ministerie van Buitenlandse Zaken hebben het plan om de focus op China niet los te laten. In hun ogen blijft de kern van Bidens beleid met dit nieuwe conflict in Europa zelfs overeind.
Biden bracht de tweestrijd met China al tijdens zijn inauguratie-toespraak als 'de strijd tussen democratieën en autocratieën in de wereld'. Dat zou de grote competitie van de 21ste eeuw worden. "Biden was altijd al op zoek naar een manier om met de partners in Europa en Azië samen te komen in een sterke coalitie," zegt de oud-NAVO-ambassadeur, "een alliantie van democratische landen tegenover de groeiende as van autocratieën in de wereld."
De oorlog in Oekraïne heeft volgens Daalder dat besef alleen maar doen groeien: "Als we niet naast elkaar gaan staan, gaan we samen ten onder." Dat heeft Biden dus zeker in zijn achterhoofd als hij vandaag aanschuift in Brussel. De NAVO, de Europese Unie en de landen van de G7 met wie Biden ook vergadert, voelen ook de urgentie voor nauwe samenwerking. Dat moment zal hij graag willen verzilveren.
