Kent het 'Onbegrensde Partnerschap' tussen China en Rusland grenzen?
Hartelijke woorden waren er begin februari, toen Vladimir Poetin als een van de weinige staatshoofden langskwam bij de opening van de Olympische Spelen in Peking. "De vriendschap tussen beide staten kent geen grenzen, samenwerking wordt op geen enkel terrein uitgesloten."
Nu blijkt dat zelfs de oorlog in Oekraïne geen tweespalt kan veroorzaken in dat "Onbegrensde Partnerschap". Peking uitte meermaals kritiek op westerse sancties en weigert vooralsnog kleur te bekennen. Kritiek op Poetin is er niet: de inval van het Kremlin in Oekraïne wordt niet veroordeeld. Rusland zou China hebben gevraagd om militaire steun.
Het blijft ongewis wat China precies wist over de ophanden zijnde inval toen Xi Jinping het meest vergaande partnerschap met Poetin tot nu toe aanging. The New York Times schreef eerder dat waarschuwingen vanuit de VS daarover in de wind werden geslagen. Informatie van Amerikaanse veiligheidsdiensten over de Oekraïne-invasie zou gedeeld zijn met de Chinezen, waarop Peking het zou hebben doorgespeeld aan het Kremlin.
Chinese vlaggen uitverkocht
De late evacuatie van Chinese staatsburgers zou erop kunnen wijzen dat Peking de omvang van de oorlog mogelijk heeft onderschat. Al in januari verliet niet-essentiële staf van de Amerikaanse ambassade Kiev, burgers werd aangeraden datzelfde te overwegen. In februari volgden veel landen de exodus, waaronder Nederland. China deed dat niet. Pas een dag na de inval, door Peking net als Moskou een 'speciale militaire operatie' genoemd, kwam China met een soortgelijk advies aan de bijna 6000 Chinezen in Oekraïne.
De Chinese ambassade in Kiev raadde Chinezen in Oekraïne in eerste instantie aan de strategie te volgen uit de nationalistische bioscoophit Wolf Warrior II, waarin Chinezen op de vlucht uit oorlogsgebied in een fictief Afrikaans land ruim baan werd gegeven toen ze met de Chinese vlag wapperden. Vlaggen in de Oekraïense hoofdstad waren in een mum van tijd uitverkocht, maar het advies werd daags erna alweer ingetrokken: toch te riskant. Bij de daaropvolgende evacuatie raakte later zeker één Chinees gewond.
Waar de Chinese vlag precies voor staat in dit conflict, is nog altijd niet helemaal duidelijk. Zelf beschouwt Peking zich als vredesstichter. Een neutrale partij die oproept tot dialoog. "Men zal niet willen worden gezien als een land dat expliciet partij kiest voor Rusland en stuurt humanitaire hulp aan Oekraïne om sympathie te tonen", zegt onderzoeker Alexander Gabuev van het Carnegie Moscow Center, een denktank. De vriendschap met Moskou mag niet de toch al stroeve handelsrelatie met de Europese Unie verder verslechteren, zo is de gedachte in Peking.
China heeft nu een machtspositie over Rusland.
De vraag is hoe de mogelijke wapenleveranties van de Chinezen in die strategie passen. De Financial Times schreef deze week dat Moskou gevraagd had om onder meer luchtdoelraketten, drones en militaire voertuigen. De Amerikaanse bronnen waar de krant zich op baseert, stellen dat Peking daar 'niet onwelwillend' op gereageerd heeft. Buitenlandwoordvoerder Zhao Lijian deed dat overigens af als onzin. "De Verenigde Staten hebben kwaadwillig desinformatie verspreid over China. Onze positie is helder: we spelen een constructieve rol bij het bevorderen van vredesbesprekingen en de-escalatie."
Gabuev ziet Chinese wapenleveranties aan Rusland als plausibel, maar denkt dat het gaat om langer lopende gesprekken die al waren ingegaan voordat Rusland Oekraïne binnenviel. Spoedleveringen acht hij onwaarschijnlijk. "Ik denk dat China voorzichtigheid zal blijven betrachten en voorlopig niet van koers zal veranderen", zegt hij. "Er is een stok waarmee geslagen zou kunnen worden in de vorm van sancties, mocht China de Russische oorlogsmachine steunen." Grote winst voor Peking ziet hij daarbij op de korte termijn niet.
Op de langere termijn ligt dat anders. Mede door de westerse sancties is Poetin, toch al steeds vaker aangewezen op Xi Jinping, zeker in economisch opzicht grotendeels tot Peking veroordeeld. "China heeft nu al een machtspositie over Rusland", zegt Gabuev. "Dat zal in de komende weken en maanden alleen maar toenemen", denkt hij. "Men zal geduldig wachten op stabilisatie van dit conflict." Peking overweegt al een aandeel te nemen in Russische energiebedrijven, schreef persbureau Bloomberg begin deze maand.
'Schoonvegen' van internet
Hoewel de Chinese opstelling Xi in de westerse wereld op veel kritiek is komen te staan, hoeft hij in eigen land niet bang te zijn voor afwijzende reacties op de veelal stille steun aan de man die door Joe Biden een oorlogsmisdadiger noemt. Censors hebben een dagtaak aan het 'schoonvegen' van het internet. Veroordelingen van Poetin en zijn acties in Oekraïne worden actief verwijderd. Ruimte is er op platformen als Douyin, de binnenlandse versie van TikTok, wel voor posts die Poetin neerzetten als een sterke leider.
In de staatsmedia overheerst het geluid van het Kremlin. De 'speciale militaire operatie' is een logisch gevolg van de westerse uitlokking, zo valt te horen in het avondjournaal. "Als aanstichter van de Oekrainecrisis moet Washington nadenken over zijn rol en stoppen met het bedriegen en het zaaien van verwarring", luidt een van de commentaren in het Volksdagblad. Uitvoerig wordt er geschreven over door Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken gepredikte theorieën over de aanwezigheid Amerikaanse biolabs in Oekraïne.
Over de burgerslachtoffers wordt minder gesproken. "Men heeft geen belang om menselijk leed te laten zien dat wordt toegebracht door een partner", aldus Gabuev.