Meteoriet vernietigde dinosauriërs in de lente, en dat verklaart veel
Toen zo'n 66 miljoen jaar geleden de meteoriet op aarde insloeg waardoor de dinosauriërs uitstierven, was het lente op het noordelijk halfrond. Dat schrijft een internationaal team van wetenschappers onder leiding van de Vrije Universiteit Amsterdam in het vakblad Nature. Volgens de onderzoekers helpt dit inzicht om te begrijpen waarom bepaalde dier- en plantensoorten uitstierven en andere juist niet.
"Bij die meteorietinslag is niet al het leven omgekomen", zegt hoofdonderzoeker en paleontoloog Melanie During van de Vrije Universiteit en de universiteit van Uppsala. "Hoe kan het nou dat die dinosauriërs allemaal zijn verdwenen? En hoe komt het dat op het zuidelijk halfrond groepen zich sneller herstelden dan op het noordelijk halfrond? Wij zeggen nu: we denken dat het seizoen hier een belangrijke rol bij heeft gespeeld."
De onderzoekers baseren hun conclusie op onderzoek aan de kaakbotten en schouderstekels van zes vissen (steuren), die volgens hen op de dag van de inslag omkwamen. During groef die botten op in de Amerikaanse staat North Dakota, zo'n 3500 kilometer ten noorden van de plek waar de meteoriet insloeg.
"Die botjes komen uit de binnenbocht van een rivier die daar 66 miljoen jaar geleden stroomde. Die vissen zijn de directe slachtoffers van de inslag. In hun kieuwen zit gesteente dat door de inslag is gesmolten, de ruimte in is geslingerd en zo'n 15 tot 30 minuten na de inslag in gekristalliseerde vorm weer op de aarde neerdwarrelde." Het gesteente is niet gevonden in het spijsverteringskanaal, wat erop duidt dat de vissen vrijwel direct na de impact stierven.
Stapje dichter bij het antwoord
Ook op het zuidelijk halfrond kwamen dinosauriërs voor, waar het op het moment van de inslag herfst was. Het onderzoek geeft geen verklaring voor waarom soorten ook daar uitstierven. Om dat te bepalen zijn er meer gegevens nodig van dinosauriërs die daar leefden, en die zijn er volgens During niet veel. De naar buiten gebrachte resultaten van vandaag helpen om dichter bij het antwoord te komen, "maar dit onderzoek is nog lang niet klaar".
Aan de structuur van de botten kun je dus zien wanneer de vissen veel hebben gegeten, wanneer minder en wanneer niet.
In de botten van die vissen zitten een soort groeiringen, vergelijkbaar met de jaarringen bij bomen, legt During uit. "Aan de structuur van de botten kun je zien wanneer de vissen veel hebben gegeten (in de zomer), wanneer minder (in de lente en herfst) en wanneer niet (in de winter). En ook de chemische samenstelling varieert door het jaar heen. Beide laten ons zien: de vissen stierven in het voorjaar."
'Hier word ik vrolijk van'
Hoogleraar paleontologie aan de Universiteit Utrecht en onderzoeker bij Naturalis Anne Schulp wordt vrolijk van het onderzoek. "Het leuke aan dit onderzoek is dat de wetenschappers verschillende methoden gebruikten en dat die allemaal aangeven dat de inslag in het voorjaar plaatsvond. Wie had gedacht dat je het seizoen van zo'n gebeurtenis in beeld kon krijgen? We kijken niet altijd op zo'n kleine tijdsschaal."
Ook Schulp denkt dat de timing van de inslag verklaart waarom soorten op het noordelijk halfrond harder zijn getroffen dan soorten op het zuidelijk halfrond. "Als je in winterslaap bent, dan zal zo'n inslag je bij wijze van spreken een rotzorg zijn. Maar als je in het voorjaar uitgehongerd uit je holletje kruipt en je kostje bij elkaar moet scharrelen, dan komt zo'n meteoriet buitengewoon ongelegen."
Volgens Schulp is dit onderzoek ook relevant in het hier en nu. "Je wilt weten hoe ecosystemen reageren als het gierend uit de klauwen loopt. Wat zijn de factoren die dan bepalen hoe veerkrachtig soorten en ecosystemen zijn?"
Paleontoloog en evolutiebioloog Stephen Brussatte aan de Universiteit van Edinburgh noemt het bijna onmogelijk om het seizoen vast te stellen waarin de meteoriet insloeg. Toch vindt hij het bewijs dat geleverd is door During en haar collega's sterk. Daarom denkt hij dat ze het bij het rechte eind hebben.
De stukjes gesmolten gesteente konden alleen in de kieuwen van vissen terechtkomen als ze nog leefden toen de astroïde insloeg, stelt Brussatte. Daarom is het volgens hem zeker dat het vlak na de impact van de meteoriet is gebeurd. Hij noemt het een huiveringwekkende en griezelige gedachte.
De hel op aarde
Dat in het onderzoek ook is bekeken in welke jaarlijkse groeifase de dieren zich bevonden toen het noodlot toesloeg, maakt de resultaten van het onderzoek volgens hem nog geloofwaardiger. Deze vissoort krijgt elk jaar een groeispurt in de lente, die was net begonnen toen de dieren stierven, blijkt uit analyse van de botten.
"De belofte van de lente veranderde in de hel op aarde. De dinosauriërs, en zo veel andere planten- en diersoorten, verdwenen in korte tijd", zegt Brussatte.
Door de impact van de meteoriet steeg de temperatuur overal op aarde:
