Nederland wilde toch 250 noodpassen verstrekken aan Afghaanse tolken

• Devi Boerema

Het ministerie van Buitenlandse Zaken wilde in augustus 250 noodreisdocumenten verstrekken aan Afghanen om naar Nederland te komen. Dat is opvallend, omdat het ministerie de afgelopen maanden in de Kamer en in verschillende rechtszaken juist stelde dat dat soort documenten helemaal niet kan worden verstrekt aan Afghanen die in hun eigen land zitten. Maar ambtenaren zagen wel degelijk mogelijkheden, blijkt uit vrijgegeven stukken.

Na de inname van de Afghaanse hoofdstad Kabul in augustus vroegen verschillende Afghanen Nederland om zogeheten laissez-passers af te geven, zodat ze hun land zouden kunnen verlaten zonder paspoort. Voor veel van de Afghanen op de Nederlandse evacuatielijst geldt dat ze geen paspoort hebben en daardoor veel moeilijker hun land kunnen verlaten.

Ambtenaren bij Buitenlandse Zaken lijken er in augustus nog van overtuigd dat laissez-passers een optie zijn voor Afghanen. "In geval documenten niet in orde zijn, maar post identiteit wel kan vaststellen, dan kunnen laissez passers afgegeven", staat in stukken.

Verder wordt er op 14 augustus geschreven, één dag voor de val van Kabul: "BZ stuurt nog 250 LP's voor de tolken (...) naar Kabul." Het is onduidelijk of de passen inderdaad zijn verstuurd en zo ja, of ze wellicht nooit zijn aangekomen.

Feit is dat minister Knapen van Buitenlandse Zaken, die in september aantrad, in november in de Tweede Kamer stellig zei dat laissez-passers geen optie waren. Meerdere Kamerleden drongen aan op het gebruik van de noodpassen, maar Knapen zei: "Laissez-passers kunnen wij alleen uitgeven in een land waar je iemand laat passeren."

Afghanen die op eigen gelegenheid naar bijvoorbeeld Pakistan of Qatar reizen, zouden zo'n pas volgens Knapen kunnen krijgen. Voor Afghanen in Afghanistan heeft zo'n pas weinig betekenis, stelde Knapen. "Ik zou het dus graag opvolgen, maar helaas werkt het tot nu toe niet zo."

Het is niet duidelijk waarop Knapen zich baseerde. Op het moment van publiceren van dit artikel wilde het ministerie van Buitenlandse Zaken niet reageren.

Inmiddels laat een woordvoerder weten dat het ministerie vasthoudt aan het standpunt dat laissez-passers alleen kunnen worden afgegeven in Afghanistan aan mensen met een Nederlandse nationaliteit. Er wordt niet gezegd hoe het dan mogelijk is dat in de interne stukken wordt gesproken over het sturen van 250 laissez-passers voor Afghaanse tolken in Kabul.

NOS-correspondent Daisy Mohr sprak vorig jaar december in Qatar met de geëvacueerde Najla, wier Nederlandse man door de Taliban werd vermoord:

"Dit lijkt mijn vermoeden te bevestigen dat er sprake is van onwil in plaats van onmacht van de Nederlandse overheid", zegt advocaat Barbara Wegelin, die een groep Afghanen die naar Nederland wil komen vertegenwoordigt.

SP-Kamerlid Van Dijk neemt de zaak hoog op. "De regering heeft altijd gezegd dat er geen LP's waren. Uit deze onthulling blijkt dat ze er wél waren. De minister heeft dus een probleem en ik zal daarom zo snel mogelijk om opheldering vragen."

Veteraan Roy Grinwis werkte van juni tot december 2021 voor het ministerie van Defensie. Hij werd binnengehaald om Afghaanse tolken die voor Nederland gewerkt hebben op te sporen. "Ik heb herhaaldelijk gevraagd om noodpassen te gebruiken om de tolken naar Nederland te halen, maar mij werd verteld dat het alleen voor Nederlanders mogelijk was."

Grinwis is teleurgesteld in de gang van zaken. Het geeft hem weinig vertrouwen in de verdere afhandeling van de zaken van tolken die recht hebben op evacuatie, maar nu nog vastzitten in Afghanistan. "Ik had altijd wel het gevoel dat er meer mogelijk was, maar dat het wel geprobeerd is heeft niemand mij verteld."

Andere optie

Eerder deze week kwam ook in het nieuws dat Nederland een andere optie heeft afgeslagen om Afghanen het land uit te helpen. Hierbij ging het om een aanbod van de Pakistaanse luchtvaartmaatschappij PIA om 300 mensen te evacueren. Ook hierbij is niet duidelijk waarom het aanbod werd afgeslagen.