Seksuele voorlichting in Polen onder vuur: 'Lesmateriaal is geschreven door theologen'
Seksuele voorlichting op scholen zou binnenkort flink ingeperkt kunnen worden in Polen. De regering heeft namelijk een nieuwe wet voorgesteld die ervoor zorgt dat niet langer ouders en scholen, maar een door de conservatieve regering aangestelde inspecteur bepaalt wie welke voorlichting mag komen geven in de klas.
Het Poolse Lagerhuis heeft de wet al goedgekeurd, nu moet de Senaat nog instemmen. Er is een aanzienlijke kans dat de wet uiteindelijk door de president zal worden ondertekend. Dan betekent ook dat er voor schooldirecteuren ontslag dreigt als zij voorlichtingsorganisaties over politiek of ethisch gevoelige onderwerpen uitnodigen.
Tienerzwangerschappen
Ponton, een niet aan de overheid gebonden organisatie, gaat al 20 jaar de scholen af om voorlichting te geven. "We leren mensen wat assertiviteit is, op welke manier je respectvol nee kunt zeggen en we geven ook voorlichtingen over anticonceptie", vertelt Katazyna Banasiak-Marszalek, een van de voorlichters.
En dat is hard nodig, juist in Polen, zegt Antonina Lewandowska, een andere voorlichter. "Polen staat binnen Europa in de top-10 van landen met de meeste tienerzwangerschappen. We hebben waarschijnlijk het hoogste aantal besmettingen met seksueel overdraagbare ziektes. Dat is een schatting, we weten zeker dat maar een heel klein deel van de mensen die seksueel actief is zich laat testen."
En de toegang tot anticonceptie is volgens Lewandowska het slechtst van heel Europa. Neem bijvoorbeeld de pil of de morningafterpil. Veel artsen willen die niet voorschrijven, vertelt ze. En dat hoeven ze ook niet. "Ze mogen zich beroepen op religieuze bezwaren."
Ik weet dat zulk gedrag kinderachtig is.
De seksuele voorlichting is onderdeel van de reguliere lesprogramma's die de conservatieve regering de afgelopen jaren heeft doorgevoerd. Volgens Ponton is die voorlichting beperkt en soms schadelijk.
Op de website citeert de organisatie uit het lesboek: "Een gynaecoloog is geen tandarts. Regelmatige afspraken zijn niet nodig op jouw leeftijd. Als een meisje zich goed voelt en er iemand is die ze vertrouwt en haar vragen kan beantwoorden (het liefst haar moeder), dan heeft ze geen afspraak nodig."
Een ander citaat, over masturbatie: "Dit is hoe we daar mee om moeten gaan: ik weet dat zulk gedrag kinderachtig is, en ik wil volwassen zijn, dus ik zal hard mijn best doen om het probleem op te lossen."
Het lesmateriaal is niet neutraal, zegt Lewandowska. Andere seksuele oriëntaties dan heteroseksualiteit worden niet genoemd. "Het is geschreven door theologen, en de bron die het vaakst wordt aangehaald is Johannes Paulus II." Die voormalige paus kwam uit Polen.
Goedkeuring minister
Ook Marcin Jaroszewski, directeur van een middelbare school in Warschau, ziet de noodzaak van aanvullende voorlichting op zijn school. "Scholen moeten wel de hulp van organisaties van buiten inroepen, want we hebben niet overal specialisten voor in huis."
Op dit moment doet de school dat nog in overleg met de ouders. Hun kinderen hoeven de voorlichting niet te krijgen, als ouders dat niet willen.
Als de nieuwe wet ingaat, zal dat veranderen. "Dan wordt het een eenpersoonsbeslissing van de schoolinspecteur die, ik help u nog even herinneren, wordt benoemd door de minister. Er komen dus alleen nog organisaties binnen die de goedkeuring van de minister hebben."
Wat wel en niet is toegestaan, zal bovendien onduidelijk zijn. Jaroszewski: "Die criteria zijn er helemaal niet. Het wordt een arbitraire beslissing." In het ergste geval kan hij als schooldirecteur ontslagen worden, als hij de 'verkeerde' organisatie uitnodigt. Dat geldt niet alleen voor voorlichting van buiten over seksuele zaken, maar ook voor politiek gevoelige onderwerpen als staatsinrichting, antidiscriminatie en rechtspraak.
Gevoelig onderwerp
Er zijn ook Polen die blij zijn met het wetsvoorstel. Pawel Adamiak woont in Łódź, een grote stad in het midden van Polen. Hij is, zoals hij zelf zegt, "getrouwd, en vader van zes gelukkige kinderen".
Over het algemeen vindt hij het goed dat kinderen informatie kunnen krijgen die niet in het schoolprogramma staat, zegt hij. "Maar dit onderwerp ligt heel gevoelig en ik wil niet dat mijn kinderen worden blootgesteld aan zo'n gevaar."
Hij is bang dat de seksuele voorlichting van organisaties zoals Ponton zijn kinderen schaadt. "Voorlichters vertellen kinderen dat ze zich moeten beschermen als ze met iemand naar bed gaan. Maar het liefst wil ik dat mijn kinderen helemaal niet seksueel actief zijn, totdat ze volwassen zijn."
Hij is dan ook dankbaar voor het voorstel van de minister, zegt hij. "Want ik zie het gevaar en ben blij dat eindelijk eens iemand reageert."
Voorlichting buiten scholen
Als de wet binnenkort inderdaad wordt aangenomen, dan zullen de voorlichters van Ponton op nog maar weinig scholen welkom zijn, verwachten ze. En dus werken ze al aan een omweg: voorlichting buiten scholen.
"We zijn overgestapt naar weeshuizen, en psychiatrische instellingen voor jongeren", zegt Lewandowska. "Ze kunnen ons niet stoppen." Zoals ze in Polen zeggen: als je niet door de deur naar binnen kunt, dan maar door het raam.
