Op de grens tussen Polen en Wit-Rusland heerst nog steeds de noodtoestand
Nog altijd is een deel van Polen aan de grens met Wit-Rusland afgeschermd van buitenstaanders, waardoor niet duidelijk is wat daar met migranten gebeurt. Regels die in de rest van de Europese Unie gelden, zijn er opgeschort.
Oorspronkelijk omdat Polen de toestroom van migranten anders niet aan zou kunnen. Maar inmiddels is het aantal mensen dat hier de grens over probeert te steken geslonken. Toch grijpt de EU niet in, tot frustratie van Polen in het gebied.
Normaal moet Białowieża, een dorp op de Werelderfgoedlijst, het hebben van toeristen die komen om de oude houten huizen te bekijken. Natuurliefhebbers trekken er het oerbos in om vogels en bizons te spotten.
Maar bij het toeristenkantoor aan de rand van het bos is het leeg. "Er komen wel mensen", zegt de medewerker voorzichtig, maar dat zijn "een ander soort toeristen".
Al maanden zijn het militairen en grenspolitie die bij het toerismekantoortje om tips en folders komen vragen. Los van een handvol inwoners, is er verder namelijk niemand welkom in 'de zone'.
Joggen
Joanna Łapińska woont daar en ziet in haar dorp vooral pantservoertuigen, tanks en helikopters. "De sfeer is als in een oorlogsfilm", zegt ze. Voor het interview is ze het gebied uitgereden. Het meest bizarre vindt ze de militairen die door de straten joggen. "Hoe kun je joggen midden in een humanitaire crisis? Terwijl er mensen bevriezen in het bos?"
Die mensen zijn de migranten die via Wit-Rusland proberen hier in Polen de Europese Unie in te komen. Betrouwbare cijfers van hoeveel mensen dat proberen, zijn lastig te geven. Op het dieptepunt afgelopen zomer meldden de Poolse autoriteiten dat ze dagelijks zo'n honderd mensen aanhielden. Inmiddels zouden het enkele tientallen zijn.
Waarom duizenden migranten klem zitten tussen Polen en Wit-Rusland, leggen we uit in deze video:
Tegenover die tientallen mensen, staan naast de grenspolitie 15.000 soldaten opgeteld langs de grens. "Absurd", aldus Łapińska.
Toch is de zone volgens een woordvoerder van de grenspolitie nog altijd nodig. "Hoewel er minder migranten komen, is de situatie nog altijd niet normaal", aldus Anna Michalska. Ze spreekt van provocaties, waardoor de zone afgeschermd moet blijven.
Tijdens het gesprek met Łapińska, krijgen we een berichtje van een hulporganisatie die migranten bijstaat. Ze hebben iemand gevonden in het bos verderop.
In het donker in de sneeuw, ingepakt in dikke winterkleding, staat de 31-jarige Syriër Moussa. Hij houdt een papiertje omhoog: 'I want asylum in Poland', ik wil asiel in Polen.
Naar eigen zeggen zwerft hij al drie maanden in de bossen rond. Al tien keer heeft hij geprobeerd asiel aan te vragen in Polen, maar telkens stuurde de Poolse politie hem terug. Dat mag niet, volgens EU-regels. Iedereen heeft het recht om asiel aan te vragen, en vervolgens een beslissing binnen de EU-grenzen af te wachten.
Ook correspondent Wouter Zwart ging naar de grens en sprak met Moussa:
En toch zijn er veel migranten met verhalen zoals die van Moussa. Hulporganisaties en journalisten kunnen lastig laten zien dat het gebeurt, omdat ze officieel het gebied niet in mogen. Bekend is dat er al mensen zijn gestorven in de zone. Hoeveel precies is niet te zeggen.
Dat de Poolse regering de Europese rechten en regels schendt, verbaast Łapińska nauwelijks nog. "We weten dat dit een land is dat op dit moment afdrijft in onbekende richting", zegt ze, een verwijzing naar bijvoorbeeld de rechtspraak die steeds minder onafhankelijk wordt en de vrije media die onder druk worden gezet door de regering.
Ze is teleurgesteld in de EU. Als Polen mensenrechten of Europese wetten schendt, kunnen we normaal tenminste nog een beroep doen op de EU, zegt ze. "In dit geval gedraagt Europa zich schandalig."
Jullie willen niet zien wat hier gebeurt, dat hier kinderen in het bos zitten, gezinnen uit elkaar vallen.
Dat vindt ook Marek Nazarko, burgemeester van Michalowo, een plaatsje verderop net buiten de zone. Hij ziet zichzelf graag als aanpakker. Achter zijn bureau hangt een spreuk aan de muur: 'Zij die werken willen, zoeken een manier. Zij die niet willen werken, zoeken een excuus'.
Volgens hem laat de EU Polen het vuile werk opknappen. "Vanuit jullie perspectief is de oostgrens in nevelen gehuld en jullie willen die mist niet in. Jullie willen niet zien wat hier gebeurt, dat hier kinderen in het bos zitten, gezinnen uit elkaar vallen. Maar wij zien het, want wij wonen in deze mist."
Voorjaar
Hoelang Polen deze noodtoestand kan handhaven, blijft onduidelijk. Net als wat de toeristen zullen aantreffen als ze weer welkom zijn, en de sneeuw gesmolten is.
"Iedereen heeft het erover dat in het voorjaar mensen weer vaker het bos in gaan. Om vogels te kijken en God weet wat", zegt Lapinska. "Ik hoop niet dat mensen dan lichamen gaan vinden die uiteen zijn gescheurd door wilde dieren. Maar ik maak geen illusies."
De Syrische Moussa zal dit keer in Polen zijn asielprocedure mogen afwachten. De hulporganisatie in het bos heeft hem aan een interim geholpen: een registratie binnen de EU waardoor de Poolse grenspolitie hem niet ongezien terug kan sturen.
