Van dreigementen tot fysiek geweld: gevangenispersoneel ervaart meer intimidatie
Veel gevangenispersoneel voelt zich in toenemende mate geïntimideerd door gedetineerden. Dat blijkt uit een peiling van vakbond FNV.
De bond ondervroeg ruim 1800 medewerkers, zoals bewaarders op de cellenafdelingen, beveiligers en mensen die gedetineerden begeleiden tijdens de arbeid. In totaal werken bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zo'n 16.000 mensen.
Meer dan de helft van de ondervraagden zegt dat de intimidatie en het geweld binnen de gevangenissen de laatste jaren zijn toegenomen. Zo'n 500 medewerkers geven aan dat ze er maandelijks mee worden geconfronteerd, nog eens 400 mensen zeggen zelfs wekelijks te worden geïntimideerd.
Schelden, dreigen en fysiek geweld
Vaak gaat het om scheldpartijen of dreigementen, maar ook om subtiele opmerkingen waarmee gedetineerden proberen om iemand bang te maken. Ze laten bijvoorbeeld blijken dat ze beschikken over namen, adressen of kentekens. Sommige medewerkers merken dat ze worden nageplozen op sociale media.
Er zijn respondenten die te maken kregen met bedreigingen van hun kinderen of familieleden. Anderen zijn op de afdeling door gedetineerden omsingeld of kwamen neus aan neus te staan met veroordeelden. Ook seksuele intimidatie komt voor.
Soms is sprake van fysiek geweld of ernstig gevaar. Een op de tien respondenten heeft daar wel eens mee te maken gehad. Hoe erg het mis kan gaan bleek vorig jaar nog, toen een medewerker van de gevangenis in Nieuwegein werd gestoken en overgoten met kokende olie.
Ik ben gevolgd en bij mijn huis hebben meerdere keren auto's staan posten.
De omgangsvormen in de inrichtingen zijn verhard, merken veel DJI-medewerkers. Het aandeel doorgewinterde criminelen neemt toe. Die hebben volgens hen minder respect voor de bewaarders, zijn agressiever en hebben ook vaker psychische problemen.
"Intimidatie kwam vroeger ook wel eens voor met de hele grote criminelen, maar nu zijn het grote aantallen gedetineerden die dit doen", vertelt een medewerker van een penitentiaire inrichting aan de NOS. De medewerker wil anoniem blijven uit veiligheidsoverwegingen en omdat personeel niet met de pers mag praten.
Een collega uit een andere inrichting, die om dezelfde redenen anoniem wil blijven, vertelt: "Ze halen alles uit de kast om achter je gegevens te komen en vragen alle nieuwe medewerkers zoveel mogelijk uit. Dit zijn vaak onervaren mensen die meer vertellen dan ze zouden moeten doen."
Klemgereden
Uit de FNV-enquête blijkt dat een klein deel van de medewerkers ook buiten de gevangenispoort met intimidatie of geweld te maken krijgt. Er zijn bewaarders die vanwege bedreigingen thuis een alarmknop moesten dragen of zijn klemgereden door criminelen. "Ik ben gevolgd en bij mijn huis hebben meerdere keren auto's staan posten", beschrijft iemand.
Vakbond FNV Overheid eist maatregelen van de Dienst Justitiële Inrichtingen en het nieuwe kabinet. "Denk bijvoorbeeld aan de inzet van specifiek opgeleid en meer personeel bij zwaardere criminelen", zegt bestuurder Yntse Koenen.
Een groot deel van de ondervraagde medewerkers merkt dat gedetineerden gewoon kunnen doorgaan met hun criminele praktijken, ook al zitten ze vast. Sommige veroordeelden beschikken over opvallend veel geld en hebben een open lijn naar de buitenwereld.
"Vroeger kwam er af en toe een kleine mobiele telefoon binnen, maar vandaag de dag vinden we regelmatig iPhones", vertelt een van de medewerkers die de NOS sprak. "Dan denk ik: hoe komen die binnen?" Dit leidt ook tot onderling wantrouwen. "Ik durf niet voor iedere collega mijn hand in het vuur te steken."
Angstcultuur
In de FNV-peiling geven honderden medewerkers aan dat ze zich door alle intimidatie onveilig voelen op hun werk. Zij wijten dit ook aan permanente onderbezetting en het vertrek van ervaren personeel.
Volgens vakbondsbestuurder Koenen blijkt uit de enquête ook dat op sommige plekken binnen DJI een angstcultuur heerst. Lang niet iedereen voelt zich gesteund door leidinggevenden bij het aankaarten van veiligheidskwesties. Koenen: "Die cultuur moet drastisch worden aangepakt."
De nieuwe minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind zegt dat hij zich in de gevangenissen laat bijpraten over de zorgen die daar leven. Hij kan zich de toenemende intimidatie voorstellen: "Ik denk dat je dat kan relateren aan de samenleving die steeds harder wordt. Dat uit zich ook in het klimaat onder de gedetineerden."
Weerwind zegt met de directie van DJI te praten over een veilige werkomgeving en voldoende, goed opgeleid personeel. "Het is een probleem dat ik niet snel kan oplossen maar waar wel aan gewerkt wordt."
