Robbert Dijkgraaf (D66) criticus van 'kruideniersbeleid' moet nu zelf besturen

Een van de grote nieuwkomers kon niet persoonlijk naar het Logement in Den Haag gaan om met formateur Rutte te spreken. De 61-jarige wetenschapper had zijn oude werkplek in de Verenigde Staten verlaten en zat daarom in quarantaine in het Haagse hotel Corona. Rutte sprak dan ook via een videoverbinding met Dijkgraaf over zijn naderende ministerschap.

Het grote publiek kent Dijkgraaf vooral van zijn televisieoptredens, zoals in De Wereld Draait Door, waar hij ingewikkelde fenomenen als de oerknal of het oneindige in gewone mensentaal probeert uit te leggen. Het is Dijkgraafs missie de wetenschap toegankelijk te maken.

De NRC-lezer kent hem ook van zijn columns, waarin hij zijn kritiek op het overheidsbeleid niet onder stoelen of banken steekt. Bij het zoeken naar nieuw elan heeft D66 met wetenschapper Robbert Dijkgraaf zeker iemand "van buiten" gevonden.

Dijkgraaf studeerde theoretische natuurkunde, was president van de KNAW, het adviesorgaan voor de overheid op wetenschapsgebied, en is nu directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton in de VS. Nederland verdween echter niet uit zijn blikveld; vorig jaar werd hij lid van de beoordelingscommissie van het Nationaal Groeifonds, het investeringsfonds dat opgericht werd door Wopke Hoekstra en de inmiddels afgetreden oud-minister Eric Wiebes.

Breder adviseren

Dijkgraaf was een van de 36 wetenschappers die in oktober 2020 een oproep deden aan het kabinet om "het echt anders te gaan doen om uit de coronacrisis te komen". Kern van de kritiek was dat het kabinet zich door een te klein aantal deskundigen liet adviseren. "Niet alleen microbiologen, maar ook gedragspsychologen, communicatie-experts en fysici moeten meedoen", zei Dijkgraaf toen. Hij noemde het van groot belang dat het OMT "al deze wetenschappelijke kennis" tot zijn beschikking heeft.

Een van de grote taken die Dijkgraaf onder zijn hoede krijgt, is de uitwerking van de plannen om 5 miljard euro extra te investeren in hoger onderwijs en wetenschap. Universiteiten en instellingen zullen daar al snel met hem over aan tafel willen.

Kruideniersbeleid

Over zijn voorganger en partijgenoot Ingrid Van Engelshoven liet hij zich in 2019 kritisch uit. De herverdelingsoperatie waarbij geld werd verschoven van onder meer de sociale wetenschappen en geneeskundeopleidingen naar techniek noemde hij een "naïeve Nederlandse zero-sum-benadering" (winst voor de een betekent verlies voor de ander).

"In de VS wordt dit als volstrekt onhaalbaar kruideniersbeleid gezien", zo schreef hij in zijn column. "Je geeft ook niet een kadootje aan een kind door het van een ander af te pakken." Dijkgraaf hekelde die keuzes tussen verschillende vormen van wetenschap: het is niet óf filosofie óf techniek, maar en-en.

Basisbeurs

Het is niet ondenkbaar dat Dijkgraaf al snel zelf te maken krijgt met kritiek of protesten. Hij mag de hervorming van het leenstelsel uit gaan voeren: de terugkeer van de basisbeurs staat gepland voor het studiejaar 2023-2024. 1 miljard euro heeft hij in kas voor compensatie van studenten die de afgelopen jaren wel moesten lenen.

Studenten noemen dat nu al veel te weinig. De vakbond LSVb heeft voor februari een protestmanifestatie aangekondigd.