Wat maakt Novavax anders dan eerdere corona-vaccins?
Het nieuwe Novavax-vaccin moet beschikbaar gesteld worden aan een beperkt aantal mensen, die geen prik met een mRNA-vaccin willen. Dat schrijft de Gezondheidsraad in een advies aan demissionair minister van Volksgezondheid De Jonge. Morgen wordt bekend of die het advies overneemt.
De raad adviseert de minister andere groepen bij voorkeur de vaccins van Pfizer/BioNTech of Moderna te geven. Van deze vaccins is meer bekend over de werkzaamheid tegen nieuwe virusvarianten en bijwerkingen.
Nuvaxovid, zoals het vaccin van Novavax heet, is een subunit-eiwitvaccin. Er zitten onder meer nagemaakte deeltjes in van het spike-eiwit, waar het coronavirus deels uit bestaat. Na een prik ermee maakt het lichaam antistoffen aan. Er zijn twee doses nodig om goede bescherming te bieden. Tussen de twee prikken moet minimaal drie weken zitten.
Milde bijwerkingen
De Gezondheidsraad schrijft dat het Novavax-vaccin tussen de 60 en de 90 procent beschermt tegen het coronavirus en dat de bijwerkingen doorgaans mild zijn, zo is uit onderzoek gebleken. Wel maakt de raad de kanttekening dat het onderzoek naar de effectiviteit van het vaccin is gedaan toen de alfa- en betavariant van het virus dominant waren. De nieuwe varianten, zoals de omikronvariant, zijn een stuk besmettelijker, maar hoe het vaccin van Novavax daartegen werkt, onderzoekt de fabrikant nog.
Het vaccin is maandag goedgekeurd door de Europese Commissie na een positief advies van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Nederland heeft 840.000 doses van het Novavax-vaccin ingekocht, die worden waarschijnlijk op zijn vroegst eind februari geleverd.
De Jonge heeft inmiddels de gedragsunit opdracht gegeven om te kijken hoeveel mensen interesse hebben in een eiwit- of geïnactiveerd virusvaccin. "Mocht blijken dat een grotere groep Nederlanders dan verwacht alleen gebruik wil maken van een eiwit- of geïnactiveerd virus-vaccin, dan zal ik bezien hoe Nederland meer vaccins van deze typen kan verwerven", schreef hij vorige week.
Techniek eerder gebruikt
Vaccintwijfelaars die Novavax-vaccin als alternatief beschouwen voor de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna hebben daar uiteenlopende redenen voor. "mRNA-vaccins bevatten stukjes genetisch materiaal", zegt emeritus hoogleraar vaccinaties Ben van der Zeijst. "Sommige mensen zijn bang dat hun eigen dna daardoor verandert." Dat is niet zo, benadrukt Van der Zeijst, maar in het Novavax-vaccin zit het sowieso niet.
Ook wordt aangevoerd dat het vaccin van Novavax een beproefdere techniek bevat dan de mRNA-vaccins. Het klopt gedeeltelijk dat de techniek al langer wordt ingezet, zegt Van der Zeijst: "Eiwitvaccins kennen we ook al bij andere ziektes." Dat geldt bijvoorbeeld voor vaccins tegen griep, hepatitis B, kinkhoest en HPV. "Maar de specifieke techniek die Novavax gebruikt is wel degelijk modern."
Mottencellen
Net als de mRNA-vaccins zorgt het Novavax-vaccin ervoor dat het menselijke immuunsysteem uiteindelijk antistoffen aanmaakt tegen het spike-eiwit van het coronavirus. Met het spike-eiwit hecht het coronavirus zich aan menselijke cellen. De mRNA-vaccins bevatten een stukje genetisch materiaal dat ervoor zorgt dat menselijke cellen zelf het spike-eiwit van het coronavirus aanmaken. Het Novavax-vaccin slaat eigenlijk een stapje over: je krijgt in feite direct het spike-eiwit ingespoten.
Om dat te kunnen doen voegt Novavax het genetische materiaal voor het spike-eiwit in het lab toe aan een insectenvirus dat vervolgens cellen van motten infecteert. Die mottencellen maken dan het spike-eiwit aan, wat bij de mRNA-vaccins in het menselijk lichaam gebeurt. Daarna worden die spike-eiwitten van de mottencellen 'geoogst' en samengebracht in nanodeeltjes die lijken op de moleculaire structuur van het coronavirus. "Die nanopartikels zijn het moderne deel van het vaccin", aldus Van der Zeijst.
Geïnactiveerd virus
Voor een deel van de vaccintwijfelaars is ook het Novavax-vaccin geen optie. Zij kiezen voor wat ze een klassiek of traditioneel vaccin noemen. De Europese Unie heeft een optie genomen op één zo'n vaccin, van farmaceut Valneva, maar dat is nog niet op de markt.
In tegenstelling tot de andere vaccins bestaat zo'n klassiek vaccin uit een compleet maar geïnactiveerd virus. Ook bijvoorbeeld het Chinese Sinovac-vaccin maakt gebruikt van geïnactiveerd virus. Mogelijk beschermt zo'n vaccin beter tegen nieuwe varianten, omdat het het hele virus bevat en niet alleen het spike-eiwit, is de redenering.
Het demissionaire kabinet ziet vooralsnog weinig heil in het Valneva-vaccin. Als het wordt goedgekeurd en op de markt komt, wil het er in eerste instantie slechts 10.000 doses van aanschaffen, schreef minister De Jonge recent aan de Tweede Kamer.
