Nieuwe ambitieuze landbouwplannen, 'maar hoe gaat het er concreet uitzien?'
"Ze gaan ons op kosten jagen en de marges blijven dun", zegt melkveehouder Aalt van Kempen uit Putten resoluut. Hij heeft de plannen van het aanstaande kabinet op het gebied van landbouw, veeteelt, natuur en stikstof bekeken en is teleurgesteld. Hij heeft er weinig vertrouwen in dat zijn 15-jarige dochter ooit een duurzaam bedrijf zal overnemen.
Toch is duurzaamheid nou net wat VVD, D66, CDA en ChristenUnie zeggen te willen bereiken in het woensdag gepresenteerde coalitieakkoord. Ze schrijven "grote aanpassingen in het landelijk gebied" te gaan maken. Dat is volgens hen nodig om de natuur en landbouw weer "in balans" te brengen en bouwprojecten mogelijk te maken die nu stilliggen door te hoge stikstofuitstoot.
De kern van de nieuwe plannen is dat per gebied gekeken gaat worden wat daar moet gebeuren om de stikstofuitstoot naar beneden te krijgen, de natuur te herstellen, de waterkwaliteit te verbeteren en meer biodiversiteit te creëren. Er moet meer samenwerking komen en de nadruk komt te liggen op de kringlooplandbouw.
Het melkveebedrijf van Aalt van Kempen heeft onder meer al natuurlijke bermen, een kikkervijver en moderne afzuiginstallaties. Toch is het niet genoeg om aan de huidige stikstofregels te voldoen:
Om de nieuwe aanpak tot een succes te maken is het bedoeling dat er veel overlegd gaat worden tussen provincies, boeren, natuurorganisaties en de lokale industrie. "We gaan op het boerenerf het gesprek aan om samen te zoeken naar de mogelijkheden", schrijft de coalitie. Dat praten wordt uitbesteed aan de lagere overheden en van verplicht uitkopen is nog geen sprake.
Melkveehouder Van Kempen kan zich bij nadere bestudering van het coalitieakkoord prima vinden in de grote lijnen van de plannen. Zoals de aangekondigde transitie naar de kringlooplandbouw, waarbij bijvoorbeeld reststromen (afval) uit de industrie kunnen dienen als diervoeding.
"Ik heb het hier in mijn omgeving al eens eerder voorgesteld: als mijn buurman nou voederbieten gaat verbouwen, en een andere weer andere gewassen en je hebt een paar veehouders; dan kunnen hun dieren de reststromen opeten. Ideaal eigenlijk", zegt hij. Het plan ging uiteindelijk niet door vanwege een gebrek aan een verdienmodel en zekerheid op de langere termijn.
Nu komt het geld er misschien alsnog. In het coalitieakkoord staat namelijk dat er een "goed verdienmodel" komt voor de transitie naar de kringlooplandbouw. In het nieuwe Nationaal Programma Landelijk Gebied zit zelfs 25 miljard euro tot en met 2035. Maar juist de belangrijke details, zoals hoeveel geld dat oplevert voor een boer, zijn nog niet bekend.
'Niet alles kan meer overal'
"De gebiedsgerichte aanpak is eigenlijk het enige dat nog mogelijk is", zegt Ernst van den Ende, directeur van de Plant Sciences Group van Wageningen Universiteit en Research (WUR) over de plannen van de coalitie. "We hebben nu zoveel problemen, op het gebied van stikstof, maar ook op klimaatgebied, dat we omvangrijke veranderingen nodig hebben in Nederland."
Hij noemt het een ambitieuze keuze dat de stikstofdepositie nu eerder omlaag wordt gebracht. Hoe precies is nog niet duidelijk, maar per 2030 moet de uitstoot met de helft zijn verminderd. "Dit betekent dat niet alles meer overal kan en sommige bedrijven dus gedwongen gaan worden om minder stikstof uit te stoten. Dat gaat heel veel geld kosten en of de 25 miljard dan wel voldoende is, is nu nog moeilijk te zeggen", zegt Van den Ende.
Hoeveel koeien mag je nog hebben, waar komt natuur? Wie gaat het beheren en hoeveel geld krijg je daar dan voor?
Toch zit juist hier de pijn. Volgens boerenorganisatie LTO is de ingezette stikstofreductie onrealistisch en ontbreekt het in de plannen aan een "economische component". "Is er wel een duurzaam verdienmodel en kan een familiebedrijf hiervan leven?", vraagt voorzitter Sjaak van der Tak zich af.
Ook Van den Ende ziet die problemen: "Ik denk absoluut dat er toekomst is voor duurzame landbouw in Nederland. Het akkoord wijst op een langdurige aanpak, maar hoe ziet die er concreet uit? Hoeveel koeien mag je nog hebben, waar komt natuur? Wie gaat het beheren en hoeveel geld krijg je daar dan voor?"
De gesprekken met de boeren zullen de komende tijd nog veel gaan over vrijwillig stoppen, verwacht Van den Ende. "Daarbij krijgen de provincies de ingewikkelde taak om die gesprekken te leiden. De uitdaging gaat worden om de verbinding tussen de sectoren nu echt te maken."
Van Kempen uit Putten wil best praten. "Ik woon vlak bij kwetsbare natuur en mijn stikstofuitstoot is eigenlijk wat te hoog. Ik wil daarover met iedereen om tafel, maar tot nu toe heeft niemand mij gebeld."
