Coronapillen: hoe goed werken ze en wanneer kunnen we ze krijgen?

Sinds ruim een maand wordt er naar uitgekeken: Paxlovid en Molnupiravir, twee coronapillen die kunnen helpen het aantal ziekenhuisopnames van covid-patiënten te verminderen. Gisteren maakte Het Europees Geneesmiddelenbureau EMA bekend dat de coronapil van Pfizer al mag worden ingezet, in afwachting van goedkeuring. Voor de pil van Merck was dat eerder al besloten.

Maar dat betekent niet dat artsen de pillen nu al kunnen voorschrijven. De belangrijkste vragen over de coronapillen:

Om welke middelen gaat het?

Er zijn meerdere virusremmers die nu al worden gebruikt voor de behandeling van coronapatiënten, maar een middel als Remdesivir wordt via een infuus toegediend. De farmaceutische bedrijven Merck (MSD) en Pfizer hebben nu antivirale pillen ontwikkeld. Merck biedt het middel Molnupiravir (ook bekend als Lagevrio) aan, Pfizer de coronapil Paxlovid.

De laatste lijkt een betere werking te hebben: Pfizer claimde in november dat gebruik van zijn pil de kans op een ziekenhuisopname met 89 procent vermindert. Merck gaat ervan uit dat het risico op ziekenhuisopname bij gebruik van Molnupiravir 30 procent minder is.

De coronapillen zijn alleen geschikt voor mensen die het risico lopen ernstige symptomen te krijgen. Ze zouden binnen enkele dagen na het begin van de klachten de pil kunnen nemen, om te voorkomen dat ze in het ziekenhuis terechtkomen. Het is geen wondermiddel, waarschuwen virologen. Het gaat trouwens niet om één pil: per behandeling moet een patiënt er tientallen slikken.

Is het een vervanging voor vaccins?

Voor mensen die zich bewust niet hebben laten vaccineren, biedt het antivirale middel een extra behandelingsmogelijkheid om ziekenhuisopnames te voorkomen. Vaccins zijn echter kosteneffectiever omdat ze vaak voorkomen dat iemand geïnfecteerd raakt.

Virologen adviseren de coronapillen vooral in te zetten bij de risicogroepen: ouderen, mensen met onderliggend lijden en mensen bij wie de vaccins niet voldoende aanslaan. Ze zien de nieuwe pillen vooral als welkome aanvulling op de vaccins en andere medicijnen.

Zijn de pillen al beschikbaar voor coronapatiënten?

Nee. Gewacht wordt op de definitieve goedkeuring door de EMA, waarna ze zullen worden geleverd en ingezet.

De EMA heeft aangegeven dat landen de pillen nu al mogen inzetten in afwachting van goedkeuring, bijvoorbeeld voor in een noodsituatie ('emergency use'), in het licht van oplopende besmettingscijfers en aantallen coronadoden.

Die versnelde inzet gebeurt voorlopig nog niet in Nederland, meldt het ministerie van VWS. "De eerste beoordeling door de EMA is hoopvol, maar voor ons nog niet afdoende om er zeker van te zijn dat we volledig zicht hebben op de best mogelijke inzet en mogelijke bijwerkingen", aldus een woordvoerder. Wanneer de definitieve goedkeuring komt, is nog niet bekend. Waarschijnlijk is dat niet meer dit jaar.

Heeft Nederland wel coronapillen besteld?

Ja, zowel via een Europees inkoopprogramma als direct van de fabrikant zijn al pillen gereserveerd, laat het ministerie weten. Hoeveel kan het ministerie niet zeggen, want er wordt nog gesproken over de prijs. Hoeveel er nodig zijn, is ook nog niet zeker.

De Belgische minister heeft daarnaast voorgesteld aan Nederland, België, Oostenrijk en Ierland, om gezamenlijk coronapillen van Pfizer in te slaan, vooruitlopend op de Europese inkoop. Als andere landen willen aanhaken, moet dat wel snel, zei minister Vandenbroucke.

Volgens VWS staat Nederland positief tegenover dat voorstel en heeft dat ook gezegd in een overleg tussen de landen vorige week, "zolang het geen vertraging oplevert in het proces om de geneesmiddelen bij de patiënt te krijgen."

Hoe effectief zijn de coronapillen tegen de omikronvariant?

Pfizer heeft de effectiviteit van Paxlovid bij de omikronvariant alleen in het laboratorium getest en volgens de fabrikant is het risico op ziekenhuisopname bij gebruik van de pil ook bij deze variant fors minder. Merck zei al eerder te verwachten dat, uitgaande van de werking van Molnupiravir, het middel waarschijnlijk ook werkzaam is tegen de omikronvariant.

Viroloog Eric van Gorp wijst erop dat even belangrijk als de werkzaamheid van de pillen het tijdstip is waarop patiënten met het medicijn beginnen. Hoewel voor zowel Paxlovid en Molnupiravir geldt dat patiënten ze binnen vijf dagen na de eerste symptomen kunnen gaan innemen, zijn ze binnen 24 tot 48 uur het meest effectief, zegt Van Gorp. "Veel mensen komen pas later bij de dokter, als ze al verder in de ziekte zijn, voordat ze hulp zoeken, en dan zijn virusremmers minder effectief. Dat geldt ook voor deze nieuwe middelen."