'Milieuovertredingen weinig gecontroleerd, vaak niet bestraft'
Regionale omgevingsdiensten treden sterk wisselend op bij de controle en handhaving van milieuregels. Dat constateert het journalistieke onderzoekscollectief Investico, dat in het onderwerp dook in opdracht van onder meer Trouw en EenVandaag.
Sinds de vuurwerkramp in Enschede in 2001 zijn er in Nederland 29 regionale omgevingsdiensten, waarin gemeenten en provincies samenwerken bij de controle op de naleving van milieuregels en -voorschriften. Ze zien toe op zo'n 280.000 bedrijven.
Maar hoe vaak er wordt gecontroleerd, bepalen gemeenten en de diensten in de regel zelf en dat leidt landelijk tot grote verschillen. Zo krijgen bedrijven in Drenthe eens in de twaalf jaar controle en in de regio Veluwe-IJssel elke 2,5 jaar.
Waarschuwing of dwangsom
Ook het aantal geconstateerde overtredingen loopt nogal uiteen. De Omgevingsdienst De Vallei (Gelderland) noteerde in 2019 bij een op de zes inspecties een overtreding. Brabant Noord deed dat bij op twee op de drie. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het accepteren van afval zonder de juiste papieren, het verkeerd opslaan van schadelijke stoffen of de uitstoot daarvan.
In totaal zijn in 2019 55.000 controles uitgevoerd. Bij 17.000 daarvan is minimaal één overtreding vastgesteld. In slechts 362 gevallen, een op de vijftig, leidde dat tot sancties,
Diensten volstaan vaak met een waarschuwing of een dwangsom. Bedrijven krijgen dan de tijd om de overtreding te beëindigen en pas als ze dat niet doen, volgt een boete.
Overigens geeft tweederde van de omgevingsdiensten aan dat ze niet weten in hoeverre die dwangsommen ook echt worden geïnd. Bij de diensten die daarover wel gegevens hebben, komt het bij bijna een derde van de bedrijven nooit tot betaling.
Blind voor eigen fouten
De verklaring voor het wisselende aantal controles en straffen moet worden gezocht in de complexe regels en bezuinigingen op de inspecties, zegt milieucriminoloog Marieke Kluin in het NOS Radio 1 Journaal.
"Diensten hebben allemaal hun eigen systemen. Landelijk is er geen goed overzicht van de controles en wat daarbij is aangetroffen." Overtredingen zijn niet altijd opzettelijk, denkt Kluin. "Door het gebrek aan controle worden bedrijven soms blind voor hun eigen fouten."
Overtredingen van de milieuregels kunnen schadelijke gevolgen hebben voor werknemers en omwonenden van bedrijven. Kluin pleit voor betere registratie en meer transparantie: gemeenten willen soms bedrijven behouden voor hun regio en dat kan gevolgen hebben voor de handhaving.
De diensten worden soms zelfs teruggefloten. "Er zijn belangen waardoor inspecteurs hun werk niet goed kunnen doen." Dit is eerder ook al geconstateerd door de Algemene Rekenkamer en een commissie onder leiding van oud-minister Van Aartsen.
