Waarom wil de EU dat we de zelfstandigen- en hypotheekrenteaftrek afbouwen?
Wil Nederland miljarden aan coronaherstelsubsidie van de EU krijgen, dan moet wel de zelfstandigen- en hypotheekrenteaftrek sneller worden afgebouwd. Want die twee soorten belastingaftrek verstoren de Nederlandse economie, vindt de Europese Commissie. De EU heeft de verlening van deze subsidies afhankelijk gemaakt van economische hervormingen in de lidstaten. Dat was mede op aandringen van Nederland.
De hypotheekrenteaftrek bevoordeelt huiseigenaren ten koste van huurders en de zelfstandigenaftrek bevoordeelt zzp'ers ten koste van werknemers, is de gedachte. "Dat is ook wat we in Nederland er zelf over zeggen", zegt Coen Teulings, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en voormalig directeur van het Centraal Planbureau. Want wat betreft de zelfstandigenaftrek concludeerde een adviescommissie eerder al dat die de positie van werknemers onder druk zet.
Niet overvallen
"Het is echt niet zo dat Nederland nu overvallen wordt dat de Europese Commissie dit vindt", zegt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt van Tilburg University. "De commissie legt ook zijn oor te luister in een land zelf om te horen wat de issues zijn. Het zijn vaak zaken waar een land zelf ook al een tijdje mee tobt. En voor beleidsmakers kan het prettig zijn dat ook Europa dan een stem heeft in het debat. "
"De redenering is dat je met die hoge zelfstandigenaftrek, een soort subsidie op zelfstandigen, eigenlijk zzp'ers creëert die hun eigen broek niet op kunnen houden", zeg Wilthagen. "Vakbonden vinden dit niks, hiermee zet je de zzp'er als concurrent van de werknemer in de markt. Veel politieke partijen vinden dit ook."
Vakbond FNV wil inderdaad dat de zelfstandigenaftrek wordt afgebouwd. Maar dat moet geen afzonderlijke maatregel zijn. "Daarbij hoort een samenhangend pakket maatregelen: recht op collectief onderhandelen voor zzp'ers, betere tarieven, voldoende sociale zekerheid en handhaving op schijnzelfstandigheid", zegt de bond in een reactie.
'Begrijpelijke wens'
"Het afbouwen van de zelfstandigenaftrek leidt tot een meer evenwichtige belasting van werknemers en zelfstandigen", vindt Teulings. "En meer gelijkwaardigheid tussen die twee groepen, daar is eigenlijk iedereen het wel over eens, dat is een begrijpelijke wens."
Als die zelfstandigenaftrek lager is, dan zal je vooral de 'echte' zelfstandige ondernemers overhouden, denkt Wilthagen. "Die moet je dan wel meer sociale zekerheid bieden, zoals een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering." Want dat is vanuit zzp'ers nu vaak het argument voor behoud van een hoge aftrek: zij moeten zelf pensioen, arbeidsongeschiktheid en dergelijke regelen en daar mag ook wel een flinke belastingkorting tegenover staan.
Hypotheekrenteaftrek: meer vaart
Ook over de hypotheekrente is in Nederland al geruime tijd discussie. "En er is al besloten om die stapsgewijs te beperken", zegt Coen Teulings. "De Europese Commissie zegt nu eigenlijk: dat is verstandig beleid, alleen zet er meer vaart achter."
Allerlei organisaties pleiten al langer voor het minder 'subsidiëren' van huiseigenaren. Zo stelt De Nederlandsche Bank dat mensen die aangewezen zijn op een huurwoning in de vrije sector aanzienlijk duurder uit zijn dan kopers. En ook de OESO vindt dat Nederland het voordeel van huiseigenaren ten opzichte van huurders moet verkleinen.
Rem op prijsstijgingen
"We klagen ook enorm over hoge huizenprijzen en die zijn gedeeltelijk het gevolg van de fiscale behandeling van het eigen huis", zegt Teulings. "Een beperking van de hypotheekrenteaftrek zal de prijsstijgingen afremmen, daar is niet veel mis mee."
Volgens Teulings hoeft zo'n maatregel consumenten ook niet hard in de portemonnee te treffen. "Want er kan een belastingverlaging tegenover staan. En de hypotheekrentes zijn nu al zo laag, dat de meerwaarde van de hypotheekrenteaftrek voor veel mensen niet meer zo groot is."
NOS op 3 maakte eerder deze explainer over de wooncrisis:
