Weinig prikken, veel infecties: dit zijn de coronazorgenkindjes van de EU

• Chiem Balduk

  Redacteur online

De Europese kaart met coronabesmettingen per land of regio kleurt de afgelopen weken steeds minder rood. Het is een direct gevolg van de gestage vaccinatiecampagne in de EU: 73,4 procent van de EU-burgers is volledig gevaccineerd, nog eens 6 procent heeft één prik gehad.

Maar die Europese beschermingsmuur bevat een aantal zwakke plekken. Met name in Oost-Europa blijft de vaccinatiegraad achter. In Slowakije, Kroatië en Letland is grofweg de helft van de bevolking gevaccineerd. Hekkensluiters zijn Roemenië en Bulgarije, waar respectievelijk 33,5 en 22,7 procent van de inwoners volledig is ingeënt tegen het coronavirus.

De gevolgen van de lage prikgraad in die landen zijn zichtbaar op de Europese besmettingskaart:

In Roemenië werden deze week recordaantallen besmettingen en corona-gerelateerde doden gemeld. In het land werden donderdag maar liefst 12.032 besmettingen en 176 doden gemeld. Dat zijn meer doden dan de Benelux, Frankrijk, Spanje, Portugal, Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk bij elkaar op die dag registreerden.

Ter vergelijking: in die landen wonen gezamenlijk 254 miljoen mensen. In Roemenië zijn dat er 19 miljoen.

Strengere regels in plaats van versoepelingen

Volgens de Roemeense gezondheidsautoriteiten is zeker 90 procent van de sterfgevallen niet gevaccineerd. De situatie in de ziekenhuizen is nijpend. Het hoofd van een intensive care-afdeling in hoofdstad Boekarest zegt tegen persbureau AP dat inmiddels alle beschikbare IC-bedden bezet zijn. De minister van Volksgezondheid vreest echter dat de piek nog niet in zicht is.

De stijgende cijfers dwingen de Roemeense regering de coronaregels aan te scherpen, waar die in de rest van Europa juist worden versoepeld of afgeschaft. Horeca, theaters en sportscholen zijn alleen te bezoeken door mensen die volledig zijn gevaccineerd of recentelijk zijn genezen van het virus. Een negatieve test volstaat niet meer. Mondkapjes zijn in alle binnenruimtes verplicht.

In buurland Bulgarije, dat in de top 5 staat van landen met het hoogste aantal coronadoden per miljoen inwoners, zijn de autoriteiten juist terughoudend met het instellen van nieuwe coronaregels. "Er komen, voor de derde keer dit jaar, verkiezingen aan, waardoor politici geen drastische maatregelen durven te nemen", legt de Bulgaarse journalist Teodora Peeva uit. "En de maatregelen die er wel zijn, zoals een mondkapjesplicht in winkels, worden niet opgevolgd of gehandhaafd."

Wantrouwen en gebrekkige zorg

Een belangrijke oorzaak van de lage vaccinatiegraad in beide Oost-Europese landen is het wantrouwen in de autoriteiten en de vaccinaties. "Bulgaren zien het vaccin als een middel om controle over burgers te krijgen en farmaceuten hoge winsten te bezorgen", zegt Peeva. "Daarnaast wordt covid als gewoon griepje gezien, zelfs bij zorgmedewerkers en politici. Ook de huidige minister van Volksgezondheid was daarvan overtuigd, totdat hij minister werd."

In Bulgarije bestaat een levendige handel in nepvaccinatiecertificaten, zodat Bulgaren weer kunnen reizen. Volgens Peeva werken zelfs artsen mee aan de fraude: "Tegen betaling documenteren ze een vaccinatie, terwijl ze de prik gewoon weggooien." De vaccinatiegraad in het land ligt dus mogelijk nog lager dan het officiële cijfer. "Op dit moment liggen relatief veel mensen in het ziekenhuis die op papier gevaccineerd zijn, maar dat hoogstwaarschijnlijk niet zijn", aldus de journalist.

Peeva wordt er moedeloos en somber van, net als veel vaccinatiemedewerkers. Zij vrezen bovendien voor aanvallen van 'anti-vaxxers'. In de Bulgaarse havenstad Varna werd een mobiele prikstraat aangevallen door coronasceptici. En in Roemenië bezetten onlangs aanhangers van de controversiële Roemeense senator Diana Sosoaca, die het virus meermaals bagatelliseerde, een dag lang een vaccinatiecentrum.

Risico voor Nederland

Epidemiologen in Nederland zijn bezorgd over de moeizame bestrijding van het coronavirus in Roemenië en Bulgarije. "Dit kan direct of indirect onze coronabestrijding belemmeren", zegt veldepidemioloog Amrish Baidjoe. "Waar veel infecties zijn, is het risico op nieuwe varianten groter."

Bovendien kan een uitbraak gemakkelijk overslaan naar andere EU-landen, zegt epidemioloog Alma Tostmann van het Radboudumc. "Voor vliegreizen is een prik of negatieve test verplicht, dus daar is het risico klein, maar dat geldt niet voor mensen die over land reizen." Reizigers naar Nederland moeten een coronabewijs kunnen laten zien, maar de controle erop is beperkt.

"Kortom: dit geeft de zwakke plekken in onze coronabescherming aan", besluit Tostmann. Voor de regeringen van Roemenië en Bulgarije, maar ook andere Europese landen, zit er maar één ding op: blijven hameren op het belang van vaccinatie.