De balans na vijf jaar VAR in Nederland: 'Het is nu minder muggenzifterig'

21 september 2016. Er zijn 57 minuten gespeeld bij de bekerwedstrijd tussen Ajax en Willem II. De Amsterdammers leiden met 2-0, als Lasse Schöne vlakbij de middenlijn tussen drie spelers probeert weg te draaien.

Willem II-speler Anouar Kali wil de bal afpakken, maar komt te hard in en raakt de Deense middenvelder. Scheidsrechter Danny Makkelie staat er vlakbij en grijpt de gele kaart uit zijn borstzak. Tot zover niets geks.

Even later herziet Makkelie zijn beslissing. De gele kaart wordt ingetrokken en Kali krijgt een rode prent. Het is het eerste wapenfeit van de 'video assistant referee'. Voor de gewone Nederlander: de videoscheidsrechter (VAR).

Wereldprimeur

Het gaat hier om een wereldprimeur. De VAR, het systeem dat scheidsrechters kan helpen met wedstrijdbeslissende situaties, wordt die dag voor het eerst gebruikt in een officieel duel.

Vandaag is het precies vijf jaar geleden dat videoscheidsrechter Pol van Boekel zijn collega Makkelie assisteerde en in dit geval corrigeerde. In het seizoen 2018/2019 deed de VAR definitief zijn intrede in de eredivisie en tegenwoordig is iedereen bekend met het systeem.

Maar heeft de VAR het voetbal verbeterd?

"Het is en was een onvermijdelijke, welkome toevoeging voor de voetballerij", zegt journalist Hans Klippus, die het boek 'So Var So Good' over het eerste seizoen van de videoscheidsrechter schreef.

Klippus wijst erop dat in vrijwel iedere sport al gebruik werd gemaakt van technologische hulpmiddelen, maar dat de conservatieve voetbalwereld achterbleef.

Alle gemoedstoestanden

"Ik ben als zoveel Nederlanders door alle gemoedstoestanden gegaan", zegt voetbalcommentator Arno Vermeulen. "In het begin vond ik de intrede van de VAR uitermate noodzakelijk en had ik er geen twijfels over. Maar ik heb ook gehad dat ik er eventjes helemaal klaar mee was."

Klippus sluit zich daarbij aan. "Ik heb ook wel eens gedacht: nu gaat het te ver, er worden op alle slakken zout gelegd. Maar die fase ben ik nu allang weer gepasseerd. De KNVB heeft bepaalde dingen aangepast en verbeterd. Het is nu minder muggenzifterig."

Zo was er volgens Vermeulen vorig seizoen een fase waarin bijna iedere handsbal in het strafschopgebied een penalty opleverde. Dat zorgde voor veel frustratie. "Gelukkig hebben ze dat tegen het licht gehouden en na de winterstop werden er veel minder strafschoppen gegeven."

"Tuurlijk worden er nog steeds fouten gemaakt en dat zal zo blijven, maar ik vind dat het een stuk beter gaat", zegt Vermeulen.

Acceptatie

Een jaar lang analyseerde Klippus de videoscheidsrechter en hij herinnert zich de wedstrijd Vitesse tegen Heerenveen. De Arnhemmers dachten in de 88ste minuut via Martin Ødegaard op 3-1 te komen, maar de goal werd na een ingreep van de VAR afgekeurd. Sterker, het advies van de VAR resulteerde zelfs in een strafschop voor Heerenveen.

De strafschop werd benut: 2-2.

Hoewel het destijds voor boze en teleurgestelde gezichten zorgde bij Vitesse stelt Vermeulen vast dat spelers nu meer begrip tonen als de VAR ingrijpt. "Er is meer acceptatie. Blijkbaar hebben spelers het gevoel dat situaties serieus, eerlijk en vakkundig beoordeeld zijn. Als de videoscheids heeft ingegrepen, stoppen ze eigenlijk direct met protesteren en mauwen."

Volgens Vermeulen gaat er een hoop goed, maar kan de VAR nog wel een volgende stap zetten. Hij wijst op het uitgangspunt van de videoscheidsrechter.

"Nu mag hij alleen in actie komen als het 100 procent een fout is van de scheidsrechter. Dat is vaag en blijft discutabel. Ik vind dat de VAR de scheidsrechter ook naar de kant moet kunnen roepen, als hij ernstige vermoedens heeft dat de scheidsrechter verkeerd zit."

Men hoeft volgens Vermeulen niet bang te zijn dat de VAR dan om de haverklap ingrijpt. "Het niveau wordt steeds beter en de videoscheidsrechters voelen het steeds meer aan. Bovendien weet de KNVB inmiddels ook welke scheidsrechter goed tot zijn recht komt als VAR en wie minder goed rendeert."

Gekmakend

Toch is er ook kritiek geweest op de VAR. Deze week nog zei scheidsrechtercoördinator Reinold Wiedemeijer tegen ESPN dat de 3-2 van FC Utrecht tegen RKC Waalwijk gewoon had moeten tellen.

De goal van Mike van der Hoorn werd afgekeurd op advies van videoscheidsrechter.

Na het EK van afgelopen zomer heeft de internationale spelregelcommissie IFAB de regels voor hands namelijk licht versoepeld. Elke vorm van hands (bewust of onbewust) door de doelpuntenmaker is nog altijd strafbaar.

Maar als de bal in aanloop naar het doelpunt met de hand wordt beroerd - zoals in het geval van Dalmau - dan dient wel gekeken te worden naar de vraag of de dader wel iets kan doen aan de handsbal. In dit voorbeeld viel Dalmau achterover op de grond, raakte daarbij de bal met zijn arm, waarop de bal voor de voeten van Van der Hoorn rolde.

Dat kon nooit de bedoeling zijn geweest van de Spanjaard. Geen hands dus, aldus Wiedemeijer.

Direct na afloop van de wedstrijd verklaarde scheidsrechter Martens echter dat hij niet kon uitsluiten dat Dalmau de bal bewust een zetje gaf. En een 'bewuste handsbal' is nog altijd strafbaar, waar en wanneer ook.

Volgens Vermeulen en Klippus moeten dit soort situaties worden uitgesloten. "Een scheidsrechter kan iets verkeerd zien, maar als de VAR een fout maakt, is het honderd keer knulliger. Hij kan het per slot van rekening tien keer terug kijken", aldus Klippus.

"Dat is inderdaad gekmakend", vult Vermeulen aan. "Soms kun je er met je verstand niet bij. Maar gelukkig weten ze dat in Zeist ook en zitten ze er bovenop."

Klippus is van mening dat de VAR het voetbal heeft veranderd. Vaak in positieve zin, maar er is volgens hem ook een nadeel. "Bijna alles wordt teruggekeken en tegenwoordig zie je spelers ingehouden blij zijn als ze een doelpunt hebben gemaakt. Dat blijf ik vervelend vinden. De spontaniteit is eruit."

"Heeft de VAR het voetbal eerlijker gemaakt? Zeker", besluit Klippus. "Maar is het leuker en spontaner? Niet per se."