Koploper Schiermonnikoog vs hekkensluiter Urk: waarom verschilt de vaccinatiegraad zo?

• Maartje Geels

  redacteur Online

Voor het eerst sinds de start van de vaccinatiecampagne gaf het RIVM vandaag gedetailleerde vaccinatiecijfers per gemeente vrij. Met een vaccinatiegraad van 93 procent spant de gemeente Schiermonnikoog de kroon, terwijl de gemeente Urk met 23 procent onderaan de lijst terug te vinden is. Grote verschillen dus, hoe komt dat?

Vergeleken met de andere elf provincies blijft de vaccinatiegraad in heel Flevoland sowieso iets achter, constateert de GGD Flevoland. Waar dat mee te maken heeft, kan de gezondheidsdienst in de provincie niet precies zeggen. Wel is het zo dat bij de meer 'ingeburgerde' vaccinaties, zoals de prikken die zijn opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma, Flevoland ook altijd iets achterblijft op de andere provincies.

De GGD denkt dat met het covid-vaccinatieprogramma dat patroon wordt gevolgd.

"Flevoland is een provincie die zich lastig laat vergelijken", zegt een woordvoerder van de GGD daar. "Het is een beetje een aparte regio. Je hebt er compleet nieuwe steden, maar ook agrarisch gebied en een voormalig eiland." De provincie heeft daarnaast een relatief jonge bevolking, terwijl juist de oudere groepen vaker ingeënt zijn.

Uitschieter Urk

Binnen Flevoland is de gemeente Urk een uitschieter omlaag: nog geen kwart van de inwoners is daar momenteel geprikt tegen het coronavirus. In de gemeentes Lelystad en Almere zijn met een behaalde vaccinatiegraad van 64 procent wel meer inwoners gevaccineerd.

De GGD Flevoland denkt niet dat religieuze overwegingen doorslaggevend zijn geweest voor de lage vaccinatiegraad. "Dat is echt te makkelijk. Urk is heel lang een zelfstandig gebied geweest", legt de woordvoerder van de gezondheidsdienst uit. "Er wordt met een zekere afstand en scepsis naar de overheid gekeken."

Dat wantrouwen richting instanties zou zich wel eens vertaald kunnen hebben naar het vaccineren. Overigens ligt de vaccinatiegraad voor de prikken uit het Rijksvaccinatieprogramma wel een stuk hoger.

Eerder werd er al geprotesteerd tegen de coronamaatregelen in Urk. Tijdens een protest tegen de avondklok in januari reden zo'n honderd auto's toeterend door de haven, en werd ook de teststraat van de GGD in brand gestoken.

Dat is ook te zien in deze video:

Om de vaccinatiegraad tegen covid in Urk op te krikken, probeert de lokale GGD een aantal dingen te doen. "Er gingen bijvoorbeeld verhalen rond over onvruchtbaarheid door vaccins. In zo'n geval zetten we een campagne op sociale media op. We hopen daarmee dan de spookverhalen uit de wereld te helpen", zegt de woordvoerder van GGD Flevoland.

Die afgestemde aanpak moet nu uitgerold worden naar heel Nederland, zegt koepelorganisatie GGD GHOR. "De grootschalige vaccinatiecampagne zijn we aan het afronden, en we kijken nu hoe we regionaal verder gaan", zegt een woordvoerder van GGD GHOR. "Die nieuwe aanpak moet gericht zijn op specifieke doelgroepen die achterblijven. Maar wie dat zijn wisselt per regio en zelfs per wijk."

Dit is de vaccinatiegraad in jouw gemeente:

Een lage vaccinatiegraad is in de Waddengemeenten geen probleem. Daar zijn relatief veel inwoners gevaccineerd: alle vijf de Nederlandse eilanden staan zelfs in de top tien van gemeenten met de hoogste vaccinatiegraad.

Op de Friese eilanden (Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog) werkte de GGD Fryslân nauw samen met huisartsen, om eilanders zo veel mogelijk bij huis te prikken. "We wisten: als we de mensen naar vaste wal halen, moeten ze de veerboot op en zijn ze een hele dag kwijt", zegt een woordvoerder van de GGD Fryslân. Dat was volgens de gezondheidsdienst geen optie.

Op de Friese eilanden werden locaties opgezet waar mensen terecht konden voor een vaccin. Prikken kon binnen beperkte tijdsvensters. "Het vaccin kun je niet eindeloos achterlaten", zegt de woordvoerder. "Op de kleine eilanden waren we er soms maar één dag. De volgende kans was dan pas zes weken later." Daardoor leefde volgens de gezondheidsdienst veel meer een nu-of-nooit-gevoel.

'Vaccinatiebereidheid was groot'

Verder zag de GGD Fryslân dat de vaccinatiebereidheid op de Friese eilanden groot was. "Er komen veel toeristen en je weet niet wat die allemaal meenemen. Terwijl het essentieel was dat de toerismesector bleef draaien omdat veel inwoners daar hun inkomsten uit halen." Dat ziet ook burgemeester van Schiermonnikoog, Ineke van Gent. "Om het toerisme te beschermen lieten veel mensen zich hier vaccineren."

Van Gent denkt ook dat het persoonlijk benaderen van de eilanders heeft geholpen. Tieners werden door de huisartsen bijvoorbeeld persoonlijk gebeld. Dat de vaccinatiegraad op Schiermonnikoog het hoogste is in heel Nederland, vindt Van Gent iets om trots op te zijn. "Dat hebben we toch maar mooi voor elkaar gekregen. Als het moet, is het hier alle hens aan dek en hoppatee aan de slag."