Meer thuiswerken, minder files; is die verbreding van de weg dan wel nodig?
Een aantal grote infrastructuurprojecten is wellicht niet meer nodig. Als werknemers (deels) thuis blijven werken, kan dat grote gevolgen hebben voor de infrastructuur, want meer thuiswerken leidt tot minder files. Dat schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving in een rapport over thuiswerken, wonen en mobiliteit.
Een kleine teruggang van het aantal gereden kilometers kan al leiden tot het afnemen van files. Tijdens lockdowns leidden 20 procent minder autokilometers tot zo'n 70 procent minder file. Edwin Buitelaar, hoofdauteur van het PBL-rapport: "Woon-werkverkeer is meestal tijdens de spits. Daarom is er een groot effect op files. Dat is interessant voor ons mobiliteitssysteem, dat is afgestemd op piekbelasting."
Het hoofdwegen- en spoornet is in Nederland zo'n beetje af, volgens Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft, die naar hetzelfde onderwerp onderzoek heeft gedaan. "We hebben geen ontbrekende schakels meer. Het gros van de infrastructuuruitbreidingen is daarom gericht op het verminderen van congestie; het vergroten van bestaande verbindingen."
Terugvallen in oude patronen
Daarom stelt het PBL dat het verstandig kan zijn om sommige grote projecten te heroverwegen. Buitelaar: "Je kan je afvragen of projecten die alleen rendabel zijn bij een grote mobiliteitsgroei dan nog nodig zijn. Of in een afgeslankte vorm of op een later moment."
Van Wee is het daar mee eens. "Het rendement van het reduceren van fileleed gaat omlaag. Ik zou zeggen: overweeg of je besluiten later kan nemen, zodat je eerst kan kijken wat de blijvende gedragsveranderingen van thuiswerken zijn. Afhankelijk daarvan kan je kijken of infrastructuuruitbreidingen nog steeds nodig zijn, eventueel in een later stadium, of in afgeslankte vorm, of niet meer. Infrastructuur is gruwelijk duur. Wacht eerst maar een poosje."
De noodzaak van uitbreidingen hangt dus wel af van hoe thuiswerken zich gaat ontwikkelen. Dat is volgens het PBL nog niet zeker. Het bureau adviseert daarom thuiswerken te stimuleren. Buitelaar: "We moeten haast maken als we de voordelen van thuiswerken, zoals het beter combineren van werk en privé, minder reistijd en files, vast willen houden. Anders vallen mensen weer snel in oude patronen."
Het PBL heeft niet onderzocht welke projecten heroverwogen zouden moeten worden, maar Van Wee noemt als voorbeeld de uitbreiding van de A27. Daar was veel om te doen wegens het kappen van een stuk bos bij Utrecht. Van Wee: "Het zou mij niet verbazen als die verbreding straks niet nodig is." Het project moet 1,2 miljard euro gaan kosten en in 2029 klaar zijn.
Maar volgens voormalig minister van Infrastructuur en Waterstaat Van Nieuwenhuizen (VVD) was verbreding noodzakelijk toen ze eind vorig jaar het Tracébesluit tekende. "Als de economie straks weer aantrekt en de wegen weer voller worden, moeten we onze infra op orde hebben." Het PBL zet daar dus vraagtekens bij.
Het ministerie laat in een reactie op het rapport weten dat geplande investeringen niet heroverwogen worden. Er wordt al rekening gehouden met meer thuiswerken, de huidige investeringen zijn nodig om de bestaande druk te verlichten en de eigen onderzoeken laten wat anders zien volgens het ministerie.
Arne Schaddelee (ChristenUnie), gedeputeerde mobiliteit van de provincie Utrecht, zou graag een onafhankelijke commissie willen instellen die kijkt naar de verbreding van de A27. "Dat is inmiddels een schisma geworden tussen Rijk en regio. We zitten vast." Die commissie zou moeten oordelen of de verbreding doorgaat en zo ja, in welke vorm. De provincie en gemeente zijn tegen de verbreding van de A27 bij Amelisweerd.
Schaddelee: "We moeten anders gaan kijken naar mobiliteit. Niet alleen maar doorstroming, maar ook leefbaarheid. Het gaat nog steeds om miljardeninvesteringen, maar die moet je anders gaan inzetten. De klassieke spits komt niet terug, dus we moeten gaan inzetten op andere mobiliteiten, zoals meer OV." De provincie verwacht dat de regio Utrecht door de woningbouw vastloopt zonder investeringen.
Hyperspits
Ook op het spoor zou een afname van het aantal reizigers in de spits uitbreidingen minder noodzakelijk maken. Van Wee: "De trein heeft een hyperspits van 07.45 uur tot 08.30 uur. Uitbreidingen doe je voor die korte periode. Als mensen die vermijden is dat ook niet nodig." Volgens Prorail is uitbreiding van het spoor hoe dan ook nodig omdat "het huidige spoorsysteem de grenzen bereikt van wat mogelijk is" en om een duurzaam alternatief voor de auto te bieden.
Ook noemt Van Wee het vliegveld Lelystad, waar al jarenlang over wordt gediscussieerd. "Als er blijvend minder gevlogen wordt, zou dat vliegveld ook minder nodig zijn."
De besparingen op grote projecten zouden gebruikt kunnen worden voor onderhoud. Onderzoeksinstituut TNO becijferde dit jaar dat er jaarlijks 1 miljard euro extra nodig is voor onderhoud van de infrastructuur. Zo zijn er de komende jaren veel bruggen en viaducten toe aan grootschalig onderhoud, vernieuwing of vervanging.
