Wordt Great Barrier Reef bedreigd erfgoed? Unesco stemt, Australië is tegen

• Joram Bolle

  redacteur Online

Hoe is het gesteld met het Great Barrier Reef? Slecht, als je het werelderfgoedorganisatie Unesco van de Verenigde Naties vraagt. De organisatie heeft aangeraden om het Australische koraalrif het stempel 'in gevaar' toe te kennen. Maar de Australische regering ziet dat absoluut niet zitten. De afgelopen weken heeft het land daarom sterk gelobbyd bij de twintig andere leden van de Unesco-commissie, die zich vandaag over die vraag buigt, om te voorkomen dat een meerderheid voor stemt.

Australië wijst de beschuldigende vinger naar China. De slechte relatie tussen de twee landen zou ervoor zorgen dat China, dat de commissie nu voorzit, probeert om via Unesco Australië dwars te zitten. Maar koraalexperts wijzen die suggestie van de hand: "Australië is al veel eerder gewaarschuwd", zegt koraalrifbioloog Erik Meesters van de universiteit in Wageningen. "Ze hebben te weinig hun best gedaan om voor verbetering te zorgen."

De laatste keer dat Unesco het Great Barrier Reef beoordeelde, was in 2015. Sindsdien is het koraalrif sterk achteruit gegaan. Door de hoge temperatuur van het zeewater heeft Australië in 2016, 2017 en 2020 te maken gekregen met verbleking. Daardoor stierf het koraal massaal. "Er is misschien nog 25 procent over, dat herstel je niet zomaar", zegt Meesters.

Kloppend hart van de oceaan

Er staan nu 53 Werelderfgoed-locaties op de 'in gevaar'-lijst. Mocht Unesco ook het Great Barrier Reef daar op zetten, dan is dat de eerste keer dat dat gebeurt vanwege klimaatverandering. Bioloog Max Janse van Burgers Zoo is er voorstander van: "Het is een belangrijk signaal dat er echt iets moet gebeuren."

Het tegenargument van Australië is dat er nog 82 andere Werelderfgoed-locaties zijn die door klimaatverandering bedreigd worden. Dat het Great Barrier Reef er nu uitgepikt wordt, is oneerlijk, zei minister van Milieu Susan Ley toen Unesco vorige maand z'n voornemen duidelijk maakte.

Janse kan zich daar wel iets bij voorstellen: "Het gaat wereldwijd slecht met koraalriffen en klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Maar het Great Barrier Reef is het grootste koraalrif ter wereld: het bevat 10 procent van het wereldwijde koraal." Koraalrif is het kloppend hart van de oceaan, zegt Janse: "Zoals het er nu voorstaat is er in 2050 niet veel meer van over. Dus er moet nu echt iets gebeuren."

Volgens Erik Meesters kan Australië niet direct veel doen aan de verblekingen van de afgelopen vijf jaar: "Maar de regering heeft boter op het hoofd. Australië heeft niet echt z'n best gedaan om het herstel van het koraal te bevorderen." Hij wijst op de uitbreiding van havens aan de Australische kust die voor veel sediment zorgt. Deeltjes van de zeebodem drijven door baggerwerkzaamheden richting het koraal en zorgen daar voor achteruitgang van de waterkwaliteit.

Ook heeft Australië maar weinig gedaan om de mijnbouw aan banden te leggen. Meesters: "Die zorgt voor heel veel CO2-uitstoot." Volgens een VN-rapport is Australië het slechtst presterende land als het gaat om maatregelen nemen tegen klimaatverandering.

Er spelen ook andere economische motieven mee bij Australië. Als Unesco zegt dat het rif gevaar loopt, zou dat gevolgen kunnen hebben voor de toeristische industrie. Voor de coronapandemie leverde al het toerisme rondom het rif Australië omgerekend 4 miljard euro per jaar op. Het zorgt voor duizenden banen. Maar dat zou geen argument moeten zijn, vindt Meesters: "De gemiddelde toerist zal het waarschijnlijk niet zien, maar er is ontzettend veel koraal doodgegaan."

Maar er is ook veel steun voor Unesco, ook uit Australië. Volgens Australische wetenschappers die CNN sprak is het "overduidelijk" dat het koraalrif in grote problemen verkeert.

Ook internationale prominenten hebben zich uitgesproken. Dertien van hen zeggen in een verklaring: "Er is nog tijd om het Great Barrier Reef te redden, maar Australië en de wereld moeten nu ingrijpen." De verklaring is onder meer ondertekend door prins Albert van Monaco, Philippe Cousteau - de kleinzoon van Jacques-Yves Cousteau - en acteur Jason Momoa, die superheld Aquaman speelt.

Snorkeltrip

Toch lijkt de kans klein dat Unesco inderdaad voor gaat stemmen. Afgaand op ingediende amendementen heeft Australië inmiddels minstens twaalf medestanders gevonden in de commissie. Dat zou een meerderheid die voor stemt onmogelijk maken. In één van de amendementen wordt voorgesteld pas in 2023 een beslissing te nemen.

Australië heeft flink gelobbyd om medestanders te vinden. Vorige week werden Unesco-afgevaardigden van verschillende landen meegenomen op een snorkeltrip naar het koraalrif. De Australische minister van Milieu ging op een lobbytrip in Europa. Erik Meesters: "Ik zou het heel slap vinden als ze zwichten voor die politieke druk."