Geen code rood meer voor de Maas, Rijkswaterstaat houdt dijken 'goed in de gaten'

• Maartje Geels

  redacteur Online

De hoge waterstanden in de rivieren in Nederland gaan overal zakken. In de Rijn is de piek bij Lobith inmiddels voorbij. De Nederrijn, de Waal, de Lek en de IJssel stijgen vandaag wel iets verder, maar vanaf morgen zakt het water ook daar. In de berichtgeving over het hoogwater in de Maas is sinds 14.00 uur vanmiddag geen sprake meer van code rood, en is afgeschaald naar oranje.

Daarmee lijkt de ergste situatie voorbij voor inwoners van het zuiden van het land. Maar het gevaar is volgens Rijkswaterstaat nog niet helemaal geweken. Dat komt doordat dijken in het zuiden van het land verzadigd zijn, waardoor op diverse locaties zwakke plekken zijn ontstaan.

Het kan zeker een week duren voordat de Maas weer helemaal binnen haar oevers is teruggekeerd. Voor die tijd zou het hoogwater voor meer problemen aan de dijken kunnen zorgen in Limburg, maar ook in Brabant en Gelderland.

Water nog niet naar zee gestroomd

Vorige week vrijdag bereikte de waterstand bij het Maastrichtse Sint Pieter het hoogste punt sinds 1911, het jaar waarin Nederland begon met het meten van de standen. De rivier voerde toen 3260 kubieke meter water per seconde af. Ter vergelijking: vanmorgen was dat nog 980 kubieke meter water per seconde.

Rijkswaterstaat sprak daarom vorige week van een 'piek' van het hoogwater. Zo'n piek ontstaat wanneer er in korte tijd heel veel neerslag valt, zoals vorige week gebeurde. Op sommige locaties in Limburg zorgde dat voor wateroverlast en waren preventief evacuaties nodig, maar grootschalige overstromingen langs de Maas, zoals in het buitenland, bleven uit.

De piek in het hoogwater is inmiddels afgevlakt naar wat een 'plateau' heet. Naarmate het water richting zee stroomt, verspreidt het zich over een grotere oppervlakte en verdeelt het zich geleidelijk. Veel Maaswater is al weggestroomd en heeft onder meer de Maasplassen bij Roermond gepasseerd. Maar het hoogste punt van de golf is nog niet richting de zee afgevoerd, waarschuwt Rijkswaterstaat.

Het water bevindt zich nog op de Maas in de buurt van het Brabantse Grave en beweegt zich langzaam stroomafwaarts. De komende dagen volgt het water de stroom van de Maas: het stroomt via de Biesbosch naar het Hollands Diep, waarna het via het Haringvliet en de Haringvlietsluizen in de zee terechtkomt.

Het Limburgse kerkdorp Oud Bergen veranderde door het hoogwater in een eiland. Inmiddels is een pendelvoertuig actief waarmee inwoners naar het 'vasteland' worden gebracht.

Rijkswaterstaat en de waterschappen voeren de komende dagen extra inspecties uit omdat de dijken door het water verzadigd kunnen raken. Raakt een dijk eenmaal verzadigd, dan is het mogelijk dat deze beschadigd raakt en kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan. Ook kan er water onder de dijk doorstromen.

De verzadiging heeft alles met langdurig hoogwater te maken. Stijgt het water van een rivier, zoals met de Maas is gebeurd, dan dringt ook langzaam water in de dijk door. Als het rivierwater eenmaal is gezakt, is het water in de dijk nog niet zomaar verdwenen. Het water zorgt voor verweking van het natuurlijk materiaal waaruit de dijk is gemaakt. Daardoor kunnen er zwakke plekken in de dijk ontstaan.

Inspecteren als water is gezakt

Het opsporen van zwakke plekken in dijken en kades is nog niet eenvoudig: ze bevinden zich soms onder de grond of onder water en worden op sommige locaties pas zichtbaar nadat het hoogwater voorbij is. Inspecteren lukt dan alleen als het water is gezakt. Pas als dat is gebeurd, is het gevaar voor de dijken geweken.

Waar de 'risicoplekken' zitten is bij Rijkswaterstaat en de waterschappen grotendeels bekend. In Limburg zijn bijvoorbeeld zeventien zwakke plekken waar lang aanhoudend hoogwater dijken en kades kan verzwakken. In Beesel, Steyl en Arcen leverden die zwakke plekken de afgelopen dagen problemen op.

De zwakke plekken in de dijken worden de komende dagen intensief geïnspecteerd en waar nodig wordt versteviging aangebracht. Dat gebeurt door bijvoorbeeld zandzakken tegen of achter de dijken te plaatsen. Het gewicht van de zandzakken geeft tegendruk waardoor de dijk wordt gestabiliseerd.

Door de inspecties, en waar nodig op tijd te verstevigen, denkt Rijkswaterstaat dat de hoogwaterpiek geen grote risico's zal opleveren. Uiterwaarden en zomerkades lopen wel vol. Wat betreft de weersvoorspelling is het Watermanagementcentrum van Rijkswaterstaat optimistisch. Vanaf 27 juli worden pas weer grotere hoeveelheden regen voorzien en valt er mogelijk 30 tot 50 millimeter water. Dat levert naar verwachting geen nieuwe problemen op.

Het geëvacueerde VieCuri-ziekenhuis in Venlo pakt het werk weer op; het ziekenhuis gaat woensdag weer open voor patiënten. Medewerkers zijn druk bezig om alle in allerijl afgevoerde spullen terug op hun plek te zetten: