Vijf jaar na mislukte staatsgreep: 'We moeten van Turkije weer democratie maken'
Weinig mensen zijn zo hard getroffen door de mislukte staatsgreep in Turkije als Nihal Olçok. In die nacht van 15 juli 2016 verloor ze haar man en haar 16-jarige zoon. Samen waren ze naar de Bosporusbrug gegaan, niet ver van hun huis, nadat ze hadden gehoord dat militairen er probeerden de macht over te nemen.
"Mijn hele leven veranderde in een paar minuten", zegt ze, vijf jaar later, in de week dat Turkije de couppoging herdenkt. "Ik was een gelukkige moeder van drie met een man van wie ik hield. Tot die vrijdag, toen alles veranderde."
Correspondent Mitra Nazar sprak Olçok bij het graf van haar familie, bekijk het in deze video:
In die nacht werd de wereld opgeschrikt door beelden van tanks in de straten van Istanbul en Ankara. Er werd een poging gedaan een staatsgreep te plegen. Militairen sloten twee grote bruggen over de Bosporus in Istanbul af met tanks. Tegelijkertijd verschenen ook tanks in de hoofdstad Ankara, en bij het militaire hoofdkwartier werd geschoten.
Militairen namen de staatstelevisie over en dwongen een presentator live te melden dat er een staatsgreep gaande was. Het parlement werd gebombardeerd. President Erdogan verscheen via FaceTime op televisie en riep burgers op tot verzet. Duizenden mensen gingen daarna de straat op. Er ontstond chaos en er werd op burgers geschoten. Er vielen uiteindelijk 251 doden. Maar de coupplegers werden overmeesterd. De staatsgreep was mislukt.
Hij is niet meer die Erdogan die vocht voor democratie en vrijheid.
Erol Olçok, Nihals man, was een bekende campagnestrateeg van de AKP, de partij van Erdogan. De president huilde op zijn begrafenis, en noemde hem zijn 'broeder en goede vriend'. Hun zoon, Abdullah, was nog maar 16 jaar oud. Nooit zo loyaal als haar echtgenoot, maar ooit geloofde Nihal Olçok ook in het leiderschap van Erdogan. Dat is in de afgelopen jaren veranderd. Ze werd een uitgesproken criticus van de regering.
Ze vindt dat de Turkse president de chaos na de couppoging gebruikte om zijn macht te verstevigen. "Hij is niet meer die Erdogan die vocht voor democratie en vrijheid. Hij ging voor de absolute macht."
De Turkse regering wees meteen Fetullah Gülen aan als verantwoordelijke voor de mislukte staatsgreep. De islamitische prediker, met wie Erdogan in 2013 in conflict kwam, zat in ballingschap in Amerika. Erdogan zette een klopjacht in op Gülenisten, een grote beweging van mensen die Gülens ideologie aanhangen. Tienduizenden mensen die werden gelinkt aan de beweging, onder wie rechters en leraren, werden opgepakt.
Repressie
Het luidde een periode van repressie in, zeggen mensenrechtenorganisaties en andere critici van Erdogans regering. Vooral nadat het presidentieel systeem werd ingevoerd, een jaar na de couppoging, ging het bergafwaarts met de democratie in Turkije. Erdogan kreeg meer macht dan ooit tevoren. Niet alleen op Gülenisten werd gejaagd, ook andere critici kregen het zwaar, zoals linkse activisten, journalisten en Koerdische politici.
Vijf jaar later worden er nog steeds mensen opgepakt op verdenking van banden met de Gülen-beweging. Maar er is ook nog altijd een hoop onbekend over wat zich die nacht van 15 op 16 juli 2016 heeft afgespeeld. Een onafhankelijk onderzoek, waar de oppositie nog steeds om vraagt, kwam er nooit.
Het heeft ruimte gegeven voor allerlei speculaties. Volgens sommigen waren de coupplannen vooraf al bekend bij de regering, anderen beweren zelfs dat het allemaal in scène is gezet. Kritiek was er ook op de internationale gemeenschap, die de situatie volgens veel Turken niet serieus genoeg heeft genomen.
Ik word gezien als verrader. Maar ik blijf bij mijn missie.
Nihal Olçok is ervan overtuigd dat Gülen achter de couppoging zat. Ze kan het niet uitstaan als mensen beweren dat het geënsceneerd was. "15 juli was echt. Ik nodig iedereen uit die zegt dat het theater was om mee te gaan naar de Karacaahmet-begraafplaats. Om de grafstenen van mijn Abdullah en Erol te zien".
Maar volgens haar houdt de regering nog te veel achter. Ze is ervan overtuigd dat er nog invloedrijke Gülenisten op hoge posities zitten. En ze zegt dat van de tienduizenden mensen die in de gevangenis zitten de meesten waarschijnlijk niks afwisten van de staatsgreep.
Eind 2019 werd ze medeoprichter van een oppositiepartij, die wordt geleid door ex-premier Ahmet Davutoglu, die zich ook afkeerde van Erdogan. Olçok zit in het bestuur. Politicus wil ze niet zijn. Ze heeft wel besloten zich vaker uit te spreken, ook al komt haar dat op kritiek te staan. "Ik word gezien als verrader", zegt ze. "Maar ik blijf bij mijn missie".
Olçok wil na vijf jaar eindelijk antwoorden, op al die onbeantwoorde vragen die er zijn. "We moeten van Turkije weer een democratie maken. We hebben transparantie nodig. Om te begrijpen wat er werkelijk is gebeurd."
