Myanmar zit in derde coronagolf zonder artsen en zuurstof

• Wouter Hoogland

Myanmar wordt hard geraakt door een derde coronagolf. Het aantal dagelijkse besmettingen is in een maand tijd explosief gestegen. Coronapatiënten worden bij de openbare ziekenhuizen de deur gewezen omdat er te weinig bedden zijn. Maar er zijn ook te weinig artsen: een groot deel van de medici staakt al maanden, uit protest tegen de militaire regering.

Het medisch personeel was een van de eerste groepen die in Myanmar het werk neerlegden na de coup op 1 februari. Veel artsen sloten zich aan bij de Civil Disobedience Movement (CDM), die het land onbestuurbaar wil maken.

"Natuurlijk voelen we ons schuldig dat er mensen sterven", zegt dokter Su, die voor de coup op een corona-afdeling werkte. "Als de dictators de macht teruggeven, dan zou ik meteen weer naar de IC gaan. Maar we kunnen niet terug naar hoe het vroeger was."

De CDM-artsen werken sinds de coup bij patiënten thuis, of in clandestiene klinieken. "We werken met kleine teams van vijf à zes artsen", zegt Su. "Ik doe spreekuren via de telefoon en Facebook, en bezoek mensen thuis als het veilig kan."

Dat is niet zonder risico. Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) zijn dit jaar 240 Myanmarese medici aangevallen door het leger. Er ligt een arrestatiebevel voor bijna zeshonderd artsen en verpleegkundigen. Als ze zien dat een CDM-arts iemand buiten het ziekenhuis behandelt of als dokter heeft gewerkt, zijn de gevolgen volgens Su groot. "Dan word je meteen opgepakt."

Derde golf

De coronabesmettingen lopen op, maar precieze cijfers zijn onduidelijk. "We vertrouwen de sterftecijfers en ziekenhuisdata niet", zegt een voormalig arts die anoniem wil blijven tegen de NOS. "Echte data worden niet meer gepubliceerd: de enige plek waarop cijfers bekend worden gemaakt is op staatstelevisie."

De derde golf bereikt Myanmar op een kwetsbaar moment. Na de coup werden bij demonstraties coronamaatregelen grotendeels losgelaten. Overheidsinformatie over test- en quarantainecentra is vaak niet beschikbaar. Als het wél klopt, dan bereikt het de mensen vaak niet omdat zij de staatstelevisie niet geloven.

Daarnaast ligt het vaccineren zo goed als stil: het hoofd van het vaccinatieprogramma is door de militaire regering gearresteerd op verdenking van hoogverraad.

Daar komt nog een groeiend gebrek aan zuurstoftanks bij. Sinds enkele weken raken zuurstofvoorraden op het platteland op. "Toen zijn mensen in paniek zuurstof gaan hamsteren, waardoor ik nu ook in de stad niets kan krijgen voor mijn patiënten", zegt Su. "Er is geen plek in de ziekenhuizen, dus mensen proberen voor zichzelf te zorgen."

Dat probeert de militaire regering dan weer tegen te houden, ziet voormalig ambassadeur Laetitia van den Assum. "De junta heeft bepaald dat zuurstofflessen alleen op centrale punten mogen worden gevuld, waardoor tegenstanders van het regime geen toegang meer hebben. Alles wat kan worden gemonopoliseerd, wordt als wapen gebruikt."

Na de coup is het toch al ondermaatse zorgsysteem verder verslechterd. "De distributie van medicijnen en medisch materieel ligt grotendeels plat", zegt Van den Assum. Het leger heeft zelf ook een medische dienst met ziekenhuizen, maar die heeft niet de capaciteit en kennis om een pandemie te bestrijden. "En die is in de eerste plaats voor militairen en hun families."

"In de tweede golf van eind 2020 was het chaos", zegt Su. "Toen waren we ook al bang dat mensen geen zorg konden krijgen. Maar toen hadden we tenminste nog zuurstof."

In theorie kunnen mensen nog steeds getest worden op corona, maar de regels hiervoor zijn vaak onduidelijk. "Mensen die alleen koorts hebben, worden vaak zonder test naar huis gestuurd", zegt de anonieme arts. "Als ze dan achteruit gaan en zuurstof nodig hebben, kunnen ze niet in het ziekenhuis terecht." Het lijkt er inderdaad op dat mensen te laat testen: volgens overheidscijfers komt bijna een op de vier tests positief terug.

Terug aan het werk

Sommige stakende medici gaan weer aan het werk: vanwege de stijgende coronacijfers, dreiging van de politie, of omdat ze geld nodig hebben. Volgens Su staakt nog maar de helft van de dokters die eerder het werk neerlegden. "Ik oordeel niet, sommigen gaan terug omdat ze vinden dat dat juist is."

Niet iedereen is zo begripvol: artsen die teruggaan naar het ziekenhuis worden vaak onder druk gezet door activisten en publiek geshamed. "Dit gebeurt bij iedereen die weer voor de overheid gaat werken", zegt Van den Assum. Er zijn gevallen bekend van lokale functionarissen die door activisten zijn vermoord. Of dit ook bij artsen is gebeurd, is onduidelijk.

De stakende artsen worden op staatstelevisie door het leger beschuldigd van genocide, omdat zij patiënten weigeren te behandelen. "Maar zij zijn degenen die demonstranten op straat doodschieten", zucht Su. "Gelukkig hebben de meeste mensen begrip voor ons: zij willen ook niet dat het leger weer 10 à 20 jaar aan de macht komt."

Uit veiligheidsoverwegingen wordt Su alleen bij haar voornaam genoemd. Haar volledige naam is bij de redactie bekend.