Presidentsverkiezingen in Syrië, maar er valt weinig te kiezen

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Syriërs gaan vandaag voor het eerst in zeven jaar naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Een spannende dag zal het niet worden, want het is vrijwel zeker dat zittend president Bashar al-Assad aan zijn vierde ambtstermijn van nog eens zeven jaar zal mogen beginnen.

"De hele stad hangt vol met posters van Assad", zegt Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr vanuit de hoofdstad Damascus. "Al dagenlang zijn er grote feesten op straat. Overal is muziek te horen en er wordt gedanst. In alle jaren dat ik in Syrië kom, heb ik het nog nooit zo levendig gezien. De mensen hier vieren alvast zijn overwinning."

De Assad-dynastie leidt Syrië al vijftig jaar met harde hand, met steun van het machtige veiligheidsapparaat. Bashar al-Assad volgde in 2000 zijn overleden vader Hafez op en won eerdere verkiezingen in 2007 en 2014 met een ruime meerderheid. Het Westen noemde de stembusgangen onvrij en oneerlijk.

De illusie van een democratie

De vraag is of de verkiezingsfeesten in Damascus ook echt de wil van het volk laten zien, want ook deze verkiezingen worden bekritiseerd. Ook al kunnen Syriërs vandaag naar het stembureau en zijn er twee tegenkandidaten, volgens Midden-Oostendeskundige Goos Hofstee van het Clingendael Instituut is het vooral een showproces. "Het is voor Assad een manier om de illusie van een democratie in stand te houden."

Allereerst benadrukt Hofstee dat niet alle Syriërs mogen stemmen, maar alleen de mensen die in gebieden wonen die onder controle staan van Assad. De Syriërs die naar het oppositiegebied in de provincie Idlib zijn gevlucht, kunnen dus niet meedoen aan de verkiezingen. "Dat is op zichzelf al niet democratisch."

Daarnaast zijn de twee tegenkandidaten die het tegen Assad opnemen zorgvuldig door het regime gekozen. Alleen Syriërs die de afgelopen tien jaar aaneengesloten in Syrië hebben gewoond, kunnen meedoen aan de verkiezingen. Bovendien kunnen ze alleen deelnemen met de steun van het Syrische parlement, dat wordt gedomineerd door Assads Baath-partij. "De tegenkandidaten zullen een paar procent van de stemmen krijgen, maar dat is puur voor de bühne", zegt Hofstee.

De Syriërs die het land ontvlucht zijn, konden eerder al bij de ambassade stemmen. Maar volgens Hofstee zijn veel van hen bang. "Ze moeten allerlei gegevens invullen die worden gecontroleerd door de Syrische geheime dienst. In een dictatuur durf je niet tegen de dictator te stemmen. Uit angst voor represailles voor hun familie in Syrië, hebben veel van hen dan ook niet gestemd."

Economie staat op instorten

Ook al lijkt er over de uitslag van de verkiezingen geen twijfel te bestaan, toch staat het Syrië van Assad er slecht voor. Na tien jaar oorlog ligt het land in puin en heeft de economie een dieptepunt bereikt. "Het gaat economisch gezien zelfs nog slechter dan tijdens de oorlog afgelopen jaren", vertelt Mohr.

Sancties van Amerika en de EU hebben het land een flinke klap gegeven. Bovendien wil de internationale gemeenschap niet helpen aan het opbouwen van Syrië zolang Assad aan de macht is. Daarnaast speelt ook de financiële crisis in buurland Libanon een rol. "De economieën van Libanon en Syrië zijn erg met elkaar verweven. Door de economische crisis in Libanon keldert ook de Syrische munt en is alles ontzettend duur."

Het leidt tot irritaties onder de bevolking. "Bij de bakker sta je anderhalf tot twee uur in de rij om een paar broden te halen. Ook staan er lange rijen bij bezinepompen, omdat er een groot tekort is aan brandstof. Het is in regeringsgebied na tien jaar oorlog dus eindelijk veilig, maar nu heeft het land een economie die op instorten staat", legt Mohr uit.

Toch zal de slechte economische situatie deze verkiezingen geen rol spelen. "Militair gezien zit Assad stevig in het zadel", vertelt Hofstee. "Hij heeft grote delen van Syrië weer in handen en er zullen dus maar weinig mensen nu tegen hem in opstand komen. Bovendien krijgt hij ook steun van Rusland."

Daarnaast zijn sommige Syriërs volgens Hofstee ook bang voor het alternatief. "Syriërs hebben terreurgroepen als Islamitische Staat zien opkomen en weten wat dat betekent. Ze zijn bang dat als Assad wegvalt, dit soort groepen weer aan de macht kunnen komen."

Uit regeringsgebied klinken dus weinig kritische geluiden, merkt ook correspondent Daisy Mohr op. "Sommige Syriërs zwijgen als ik ze naar de verkiezingen vraag. Het is een stilte die heel veel zegt."