'Corona-problemen bij migranten hadden eerder erkend moeten worden'
Uit angst voor stigmatisering is in Nederland veel later dan in andere landen erkend dat bepaalde bevolkingsgroepen een hoger risico lopen tijdens de coronapandemie. Dat zeggen hoogleraar gezondheidszorg Maria van den Muijsenbergh en Armand Girbes, hoofd van de intensive care van het Amsterdam UMC in Amsterdam.
Aanleiding voor hun constatering is de uitkomst van het covid-19-onderzoek onder Amsterdammers met een migratie achtergrond. Daaruit blijkt dat Turkse, Marokkaanse en Ghanese inwoners tijdens de tweede golf vaker ziek werden, in het ziekenhuis terechtkwamen en overleden. Nog niet eerder kwam dat in Nederland zo duidelijk naar voren uit gezondheidsanalyses.
Oververtegenwoordiging op IC's
Voor IC-arts Armand Girbes was die uitkomst geen verrassing. Hij waarschuwde al aan het begin van de tweede golf, in oktober vorig jaar, dat zijn IC vol lag met niet-westerse migranten. Het ging toen om mensen uit de eerste generatie, zegt hij nu.
De oververtegenwoordiging kwam toen al niet onverwacht voor Girbes. Hij had vergelijkbare signalen ook al uit Parijs en Amerika gekregen van collega's en er was ook al Amerikaans onderzoek beschikbaar waaruit bleek dat migranten veel zwaarder worden getroffen door het virus.
Dat heeft te maken met hun woonomstandigheden en het werk dat ze buitenshuis doen. Ook onderliggende, veel voorkomende gezondheidsklachten spelen een rol.
Geen publiekelijke steun
Om zijn waarneming te toetsen, belde Girbes hoofden van de IC's in andere steden. Daar werd zijn observatie bevestigd, maar tot zijn grote teleurstelling herhaalden die artsen dat niet toen journalisten hen om bevestiging vroegen. "We herkennen het niet", klonk het toen, of "daar kijken we niet naar, voor ons is iedere patiënt hetzelfde."
Girbes is blij dat het nu goed onderbouwd is, maar het probleem had wat hem betreft veel eerder erkend moeten worden. "Collega's zeiden tegen me: 'wat dapper dat je het hebt aangekaart', maar ik kreeg van niemand publiekelijk steun." Hij zegt dat het hem verdrietig stemt dat er veel leed voorkomen had kunnen worden als de oververtegenwoordiging eerder was erkend.
In buitenland al onderzoeksresultaten
Ook Van den Muijsenbergh, bijzonder hoogleraar gezondheidsverschillen, is sinds het begin van de pandemie op zoek gegaan naar de consequenties voor bepaalde bevolkingsgroepen. Ze kende het onderzoek uit Amerika, maar ook onderzoeken uit Groot-Brittannië en Noorwegen.
In Nederland is het veel lastiger om snel gedegen informatie boven water te krijgen, omdat we hier niet etnisch registreren, zegt Van den Muijsenbergh. Daar is veel voor te zeggen, onderschrijft zij, maar in de gezondheidszorg zou dat wat haar betreft wel moeten gebeuren.
"Huisartsen zouden over hun patiënten in het dossier op moeten schrijven wat hun - door de patiënt genoemde - etniciteit is, wat het geboorteland van de ouders is en het opleidingsniveau", adviseert ze, want dat kunnen bij bepaalde ziektes belangrijke indicatoren zijn.
Huiver problemen te benoemen
Volgens Van den Muijsenberg is er huiver om problemen binnen verschillende bevolkingsgroepen te benoemen. "Men is bang dat het wordt misbruikt om te discrimineren. Wat ook prompt gebeurde toen die IC arts uit Amsterdam aan de bel trok."
"Toch is het verstandig om niet kleurenblind te zijn en veel routinematiger te registeren. Dan kun je het ook hebben over welke groepen als eerste gevaccineerd moeten worden, bijvoorbeeld in Amsterdam de Ghanezen", aldus Van den Muijsenberg. "Maar zo'n oproep kun je op dit moment eigenlijk niet hardop doen."
Girbes onderschrijft dat. Onlangs pleitte hij in een tv programma voor het sneller vaccineren van "hoog-risicogroepen". Hij koos toen bewust voor deze woorden, omdat hij niet meer durfde te benoemen dat hij eigenlijk ook eerste generatie migranten bedoelde.
Wel speciale campagnes gevoerd
Wethouder Zorg in Amsterdam, Simone Kukenheim, zegt dat er wel degelijk naar de signalen is geluisterd. "Maar we zijn niet alleen afgegaan op vermoedens, we zochten ook mogelijke oorzaken om een beter beeld te krijgen. Het onderzoek dat onder meer door de GGD is gedaan is daarom ook zo belangrijk", legt Kukenheim uit.
Ze wijst erop dat de stad na de signalen al direct een campagne is begonnen in de kwetsbare wijken. "Het beeld van de gezondheidsverschillen onder Amsterdammers is niet nieuw. De stad zet zich al langer in om de gezondheidsverschillen aan te pakken." Corona heeft die urgentie volgens de wethouder vergroot.
