'Oude normaal' wordt pittig voor je brein, denken experts
Een biertje drinken in een volle kroeg, dansen met duizenden mensen op een festival of elkaar drie zoenen geven op een verjaardag. Veel mensen zullen zich erop verheugen, maar als het in de zomer mogelijk weer mag, kan dat behoorlijk zwaar vallen, waarschuwen deskundigen. Volgens hen dreigt na ruim een jaar coronamaatregelen overprikkeling.
"Als mensen de mogelijkheid hebben, gaan ze ook weer de drukte opzoeken", zegt GZ-psycholoog Najla Edriouch, die onder meer op YouTube tips en informatie geeft over mentale gezondheid. "Maar vergeet niet dat je tijd nodig hebt om aan die prikkels te wennen. Als je jezelf die tijd niet gunt, kun je je brein mogelijk overbelasten."
Volgens het openingsplan zou deze zomer weer veel mogelijk moeten zijn. "Het kan een heel mooie zomer worden", zei demissionair minister De Jonge gisteravond bij de coronapersconferentie. Eerder zei De Jonge al dat de anderhalvemetermaatregel in juni door toegangstesten deels kan worden opgeheven.
Volgende week worden er waarschijnlijk nieuwe versoepelingen doorgevoerd. Pretparken en dierentuinen kunnen dan weer open, net als sportscholen en binnenzwembaden. Edriouch waarschuwt mensen dat ze mogelijk zullen moeten wennen aan zulke 'gewone' situaties. "Vergelijk het met een vakantie. Als jij drie weken op een rustige plek bent geweest en je komt dan weer op je werk, dan zal je het daar ook heel druk vinden. Het is maar net wat je gewend bent. Je brein heeft tijd nodig om zich weer aan te passen."
Met een paar mensen op een verjaardagsfeestje zitten, kan al te veel zijn.
Dat heeft te maken met het aantal prikkels dat je brein momenteel gewend is, legt ze uit. "In de huidige situatie krijgen veel mensen minder prikkels dan normaal. Daardoor is je prikkelverwerking veranderd. Als er weer meer prikkels komen, reageert je brein daarop door bepaalde stofjes aan te maken. Bij te veel prikkels wordt dat onder meer cortisol, het stresshormoon."
Bij langdurige stress of overprikkeling wordt te lang cortisol aangemaakt en dat kan leiden tot psychische klachten. "Het kan zijn dat je verrast wordt door die overprikkeling, dat je die nog niet kent. Dit omdat je deze drukte eerder goed kon verdragen; je was gewend aan deze hoeveelheid prikkels."
Daarom is het belangrijk om bewust te zijn van de mogelijke gevolgen. "Als je de drukte opzoekt, moet je daar ook weer van herstellen. Met een paar mensen op een verjaardagsfeestje zitten, kan al te veel zijn", zegt Edriouch. "Plan niet je hele weekend vol."
'Summer of love'
Dát veel mensen straks 'inhaalgedrag' zullen vertonen, lijkt zeker. "Maak je klaar voor the summer of love", zegt Rick van Baaren, hoogleraar gedragsverandering van de Radboud Universiteit. "Alles wat je hebt ingehouden aan behoeftes, ga je overcompenseren. Dat is echt een psychologisch basisbeginsel."
Dat geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar het gros van de mensen zal meer doen van datgene wat is onderdrukt afgelopen jaar, zegt de hoogleraar. "Of dat nou naar de Keukenhof gaan is, of festivals bezoeken." Maar dat gebeurt wel pas als mensen zich veilig voelen. "Er zal eerst gesnuffeld worden. Maar hoe veiliger mensen zich voelen, hoe meer ze toegeven aan dat opgebouwde verlangen."
Op Koningsdag werden op meerdere plekken de coronamaatregelen al genegeerd:
Ook Van Baaren verwacht dat veel mensen de komende tijd nog last hebben van bepaalde triggers. "De kans is groot dat je nog wel even schrikt van hoestende mensen, of van onverwachte aanrakingen. Dat zijn 'minitrauma's' - angstige associaties tussen bepaalde situaties en gevaar. Met de tijd zal dat minder worden."
Structurele veranderingen?
De gesproken deskundigen denken overigens dat na 'the summer of love' (bijna) alles terug zal gaan naar hoe het was voor corona. Volgens Van Baaren heeft dat te maken met de redenen waarom iemand zijn gedrag verandert. Als dat is vanwege opgelegde regels, zoals nu het geval is, is de kans groot dat de gedragsverandering niet voor altijd is.
Wanneer alles eenmaal ingehaald is, en mensen weer gewend zijn, begint straks het reflecteren, zegt ook gedragsdeskundige Ginny Mooy. De verandering is vervolgens pas te zien na een paar jaar, als 'ie al komt. "Na een tijdje zullen mensen op de periode van lockdown terugkijken en de waardevolle dingen inzien." Dan pas worden de lessen eruit getrokken, denkt Mooy.
Bij die lessen zou je nu ook bewust kunnen stilstaan, zegt Van Baaren. "Als je nu aandacht besteedt aan wat je zou willen behouden van het afgelopen jaar, dan kan je daar bewust voor kiezen. Dan creëer je een nieuwe gewoonte in je oude normaal."
