'Miljarden aan fondsengeld beschikbaar voor klimaatmaatregelen'

Voor het nemen van extra klimaatmaatregelen zijn miljarden euro's fondsengeld beschikbaar. Uit onderzoek van het onafhankelijk onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van milieuorganisatie Greenpeace blijkt dat er jaarlijks tussen de 6 en bijna 8 miljard euro klaarligt voor Nederlands klimaatbeleid.

Het gaat daarbij om allerlei fondsen in zowel binnen- als buitenland waar Nederland een beroep op kan doen. Voorbeelden zijn het Nationale Groeifonds, de Regeling Groen Beleggen en het Europese coronaherstelfonds. Bij dit laatste fonds heeft Nederland als enige EU-lidstaat aangegeven hier voorlopig geen aanspraak op te maken.

Het gaat in totaal om veertien verschillende fondsen: vijf Nederlandse en negen Europese. Het betreft onder meer subsidies, vrijstellingen, leningen en heffingskortingen. Volgens CE Delft is het met het fondsengeld niet alleen mogelijk om het bestaande doel van 49 procent minder uitstoot in 2030 te financieren, maar kan Nederland hiermee ook het klimaatdoel aanscherpen tot bijvoorbeeld 65 procent reductie.

Politieke keuze

Als het gaat om mogelijke maatregelen die genomen kunnen worden heeft het onderzoeksbureau gekeken naar de doorrekening van de verkiezingsprogramma's door het Planbureau voor de Leefomgeving. Voorbeelden zijn extra windenergie, een nationale CO2-heffing, isolatie, extra zonnepanelen, het stimuleren van warmtepompen om huizen aardgasvrij te maken of een klimaatfonds voor de landbouw.

Maar er zou volgens de onderzoekers ook naar andere maatregelen gekeken kunnen worden. "De samenstelling van een pakket met maatregelen is een politieke keuze. Het pakket dat wij hebben samengesteld is een illustratief pakket waarmee het reductiedoel wordt bereikt", zo vermeldt het rapport.

Hoe het komt dat er zoveel (Europees) geld beschikbaar is voor klimaatbeleid, is volgens onderzoeker Robert Vergeer te verklaren door een toenemend gevoel van urgentie. "Dat zie je aan een instelling als de Europese Investeringsbank. Elk project dat daar wordt ingediend, moet tegenwoordig een klimaatdoel dienen. Er is dus veel focus op dat onderwerp."

De onderzoekers hebben uitgerekend dat voor het halen van 49 procent uitstootreductie in 2030 er een financieringsbehoefte is van ongeveer 3 miljard euro per jaar. Om 65 procent minder uitstoot te halen, is 8,8 miljard euro nodig. Daarbij zal publieke financiering niet afdoende zijn, denken de onderzoekers.

Vergeer: "Maar hierbij merken we op dat publieke fondsen vrijwel nooit de volledige klimaatinvestering voor hun rekening nemen. Er is vaak sprake van een mix van private en publieke middelen."

Aansporing

Overigens is het niet zo dat Nederland het geld van de beschikbare fondsen momenteel volledig onbenut laat. Bijvoorbeeld als het gaat om het coronaherstelfonds van de Europese Commissie. Daar kan Nederland later alsnog een aanvraag indienen.

"Het geld is met uitstel zeker niet weg", zegt Vergeer. "Ons onderzoek zou alleen wel gezien kunnen worden als een aansporing om het geld niet te laten liggen en om ervoor te zorgen dat het uiteindelijk wel gebruikt wordt."

Correspondent Kysia Hekster in Brussel bevestigt dat Nederland als enige lidstaat nog geen aanvraag indient. Dat komt omdat Nederland dan eerst aan politiek gevoelige voorwaarden moet voldoen, zoals het aanpakken van de hypotheekrenteaftrek. In afwachting van een nieuw kabinet is een eventuele aanvraag daarom op de lange baan geschoven.

Maar Nederland hoeft met het uitvoeren van klimaatplannen niet op zo'n aanvraag te wachten, zegt Hekster. Het kabinet kan die kosten later alsnog declareren bij de EU als het de nodige hervormingen heeft doorgevoerd. Hekster: "Voor dit fonds is vijf jaar uitgetrokken. Dus het is natuurlijk wel zo dat hoe later Nederland zijn plan indient, hoe minder tijd er over blijft voor de uitvoering."