CDA-achterban wil Omtzigt behouden, maar sluit regeren met Rutte niet uit

• Barbara Terlingen

  redacteur Politiek

Het CDA moet er alles aan doen om Pieter Omtzigt bij de partij te houden, maar moet regeren met Rutte ook niet uitsluiten. Dat zegt een deel van de achterban in een rondgang van de NOS langs tientallen afdelingen. De NOS sprak CDA-fractievoorzitters in het hele land: van Ameland tot Heerlen, van Groningen tot Vlissingen.

De meesten zeggen de brandbrief van twee weken geleden, waarin 20 afdelingen schreven dat het CDA niet meer met Rutte moet gaan regeren, niet te hebben ondertekend.

De lokale CDA-politici vinden dat er fors moet worden ingezet op herstel van vertrouwen. De politieke crisis rond VVD-leider Rutte heeft ook zijn weerslag op het CDA.

Haagse bronnen bevestigen dat de partijtop aan een oplossing werkt en "goede" gesprekken met Omtzigt heeft gevoerd. De gesprekken gaan deze week verder want een oplossing is er nog niet.

Onduidelijk is nog wat Omtzigt doet. Een ingewijde denkt dat Omtzigt "zijn verantwoordelijkheid kent en het CDA niet zal willen opbreken." De top van het CDA vreest daar wel voor als Omtzigt zou vertrekken of dat doet als het CDA met Rutte in zee gaat.

Buitencategorie

Omtzigt zit al enige tijd ziek thuis. Bij zijn installatie als Kamerlid sprak hij fel over de "functie elders" die voor hem gesuggereerd is. Omtzigt hekelde het belemmeren van zijn functioneren. "Er is vier jaar lang tegen mij gelogen."

Die pijn voelen velen met hem mee. De nummer twee van het CDA wordt bij veel afdelingen enorm gewaardeerd om zijn vasthoudende en goede werk, en velen hopen dat hij bij het CDA blijft. Een publiek gebaar van de partij zou niet misstaan.

"Hij is van de buitencategorie" zegt de Hoornse fractievoorzitter Dick Bennis. "Je zou het liefst meer Omtzigts in de Kamer hebben", zegt de Rotterdamse fractievoorzitter Christine Eskes. "Het doet wel pijn hoe met iemand is omgegaan die zo is opgekomen voor tienduizenden mensen", zegt de Leidse fractievoorzitter Joost Bleijie. Hij kan nog boos worden als hij aan de woorden "functie elders" en "sensibiliseren" denkt. Het beeld dat uit de beruchte notulen kwam noemt Bleijie ronduit "onthutsend". Wat hem betreft moet de partij zich dan ook nog eens heel goed afvragen of je met dezelfde mensen opnieuw in zee wil gaan. Zelf twijfelt hij maar "het is uiteindelijk aan de landelijke fractie".

Dat benadrukken alle fractieleiders: uiteindelijk heeft de fractie in de Kamer het mandaat.

Het is te makkelijk om alles alleen aan Rutte toe te schrijven, zegt de Rotterdamse fractievoorzitter Christine Eskes. Er is volgens haar een breder probleem, de poppetjes allemaal vervangen gaat dat niet oplossen. "In de politiek is het niet altijd even fraai, daar moet je eerlijk over zijn, maar we moeten ook door."

"Zo'n afrekencultuur heeft geen zin", meent Eskes. "We hebben zelf ook tien jaar mee geregeerd, we zijn medeverantwoordelijk", zegt de Hilversumse fractievoorzitter Olaf Streutker.

Meer afdelingen brengen dit naar voren. De bestuurscultuur veranderen, dat moet je met zijn allen doen, is het idee. Rutte heeft aangegeven door te willen en dingen anders te gaan doen. Iedereen is benieuwd naar wat hij daar over gaat zeggen.

Fractieleider De Jong van Ameland vindt dat ook Hoekstra nog wel wat uit te leggen heeft. Volgens hem zal in het landsbelang "iedereen over zijn schaduw heen moeten stappen".

Veel fractievoorzitters wijzen op de problemen waar het land mee kampt, zoals de coronacrisis, de gezondheidscrisis, de economie, de woonproblemen en het klimaat. Het CDA moet daar niet voor weglopen, vinden de meesten. "We weten allemaal dat je meer kunt realiseren als je mee regeert" zegt Erik-Jan Kreuze uit Hoogeveen.

En vergeet ook de leiderscapaciteiten van Rutte niet, zegt Dick Bennis uit Hoorn. " Laten we eerlijk zijn, weinig anderen hebben die kwaliteiten. De man heeft fouten gemaakt en zal zichzelf hoop ik nog wel tien keer in de spiegel aankijken, maar uiteindelijk, vertel mij maar wie ons internationaal zo goed vertegenwoordigt en ons door de crisis leidt? Ik zie voorlopig geen ander."

Wat dat betreft is het spannend waar Rutte vanavond mee komt, zegt Ron Dreijer uit Haarlem. "Vertrouwen terugwinnen is veel moeilijker dan vertrouwen verliezen. Het zal zeker tijd nodig hebben."

"Sterk CDA geluid'

Mocht het CDA weer mee gaan doen met een nieuw kabinet dan moet de partij "flink inzetten" op en vechten voor de idealen. En er moet echt iets te halen zijn, benadrukt de achterban.

Wat dat betreft zijn afdelingen blij met de evaluatie van de verkiezingsnederlaag die onder leiding van Liesbeth Spies is begonnen.

Vanuit steden als Leiden, Rotterdam en Den Haag klinkt een pleidooi om als CDA de problemen in grote steden meer voor het voetlicht te brengen. Ook het soms wat "stoffige imago" kan beter, denkt de Haagse fractievoorzitter Partiman. "De stedeling denkt dat het CDA geen partij voor hem of haar is maar dat kunnen en moeten we juist wel zijn". Wat D66 met het Onderwijs deed zou het CDA met de zorg moeten doen, denkt Partiman: omarmen als thema.

De Rotterdamse Christine Eskes wil Wopke Hoekstra bij de formatie nog wel een boodschap meegeven. Die zegt dat het gezien de verkiezingsuitslag nu niet aan het CDA is, en heeft het over "pas op de plaats" maken. "Dat is allemaal begrijpelijk. Maar we hebben ook snel een missionair kabinet nodig. Ik zou zeggen, niet een te lange pas op de plaats, Wopke. Blijf niet te lang hangen in die bescheidenheid."