Stafleider Navalny na nepgesprek Kamer: 'Kremlin gebruikt Zoom als wapen'

Leonid Volkov, de stafchef van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, is verbaasd dat Nederlandse Kamerleden zijn misleid door een imitator die zich uitgaf als Volkov. Dat gebeurde afgelopen woensdag tijdens een gesprek gehouden via Zoom.

De vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken dacht een bespreking te hebben met Volkov, die vanuit de Litouwse hoofdstad Vilnius opereert vanwege de politieke situatie in Rusland. Maar volgens de stafchef zelf ging het om twee Russische 'grappenmakers' die zich in opdracht van het Kremlin voor hem uitgaven. Dat gebeurde volgens hem al vaker.

'Geen grappenmakers, maar serieuze zaak'

Volgens Volkov is het nepgesprek het werk van Vladimir Koeznetsov en Aleksej Stoljarov, beter bekend als 'Vovan' en 'Lexus'. Dit duo staat in Rusland bekend om het in de maling nemen van tegenstanders van het Kremlin en wereldleiders. "We noemen ze grappenmakers, maar het gaat om goedbetaalde medewerkers van de Russische regering. Het is serieuzer dan het lijkt", aldus de echte Volkov in een gesprek met de NOS.

Hij is ervan overtuigd dat de regering van Poetin achter de gesprekken zit: "Zoom is in de pandemie een redding geweest, maar het Kremlin gebruikt het als wapen." Hij stelt dat de regering-Poetin desinformatie al veel langer gebruikt om de oppositie aan te vallen.

De Nederlandse Kamerleden waren niet de eersten die zijn genept door iemand die zich uitgaf als Volkov, zegt de stafchef. Eerder voerde de imitator al gesprekken met parlementsleden van Estland, Litouwen en het Verenigd Koninkrijk. Ook sprak 'Volkov' met vertegenwoordigers van Amnesty International en de Europese Raad.

"Ik had verwacht dat de Europese bellers beter voorbereid zouden zijn", zegt Volkov. Hij wijst erop dat hij via sociale media goed vindbaar en bereikbaar is, en zijn identiteit dus te verifiëren is. Maar volgens Volkov werd voorafgaand aan het Zoom-gesprek niet gecheckt of hij het wel echt was, en vond er ook geen voorbereidend gesprek plaats.

Ook wijst hij erop dat de e-mails met gespreksuitnodigingen doorgaans in slecht Engels zijn geschreven en van een verdacht domein komen. Dat had een belletje moeten doen rinkelen, vindt Volkov. "In Rusland zijn we gewend dat elk nieuws fake news kan zijn, en elk verzoek nep kan zijn."

Hoe het contact met de Nederlandse Kamercommissie tot stand kwam, is overigens niet bekend geworden. Deelnemers zeiden achteraf wel een vermoeden te hebben dat het niet in de haak was. Zo sprak D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma van een bizarre gebeurtenis. Over de inhoud is niets bekendgemaakt. De Tweede Kamer onderzoekt wat er mis is gegaan en hoe dit soort incidenten in de toekomst kunnen worden voorkomen.

Mogelijk deepfake-technologie gebruikt

Op Facebook schreef de echte Volkov eerder deze week al dat het lijkt alsof er bij de gesprekken deepfake-technologie wordt ingezet. Die technologie maakt het mogelijk een gezicht in een video(verbinding) te vervangen door een ander gezicht.

Ook in het gesprek met de Nederlandse Kamerleden is dat mogelijk gebeurd, maar dit is nu voor de NOS niet te controleren. Van het gesprek is geen beeld vrijgegeven en de Tweede Kamer wil hier niets meer over kwijt.

Om te bewijzen dat het beeld dit keer niet werd gemanipuleerd, trok Volkov gekke bekken voor de camera van de NOS:

"Er wordt veel tijd en moeite in gestoken, zowel politiek als technologisch", zegt de oppositieman over de gesprekken. "Ze steken er veel werk in om het betrouwbaar over te laten komen."

Volkov spreekt van oorlogsvoering op basis van desinformatie vanuit het Kremlin. Alles met het doel om de Russische oppositie in Europa ongeloofwaardig over te laten komen. "Voor Poetin is er niets belangrijkers dan de beweging rond Navalny de kop in te drukken.

"Ik vind het vervelend dat dit gebeurt, ook al is het niet mijn schuld", reageert Volkov. Volgens hem geven de telefoontjes een verkeerd beeld van de zaak waar hij en Navalny - die in een strafkamp zit - voor pleiten.

Met de oppositieleider zelf gaat het nu relatief goed, zegt Volkov. Hij is niet meer in hongerstaking en mag zelfgekozen artsen spreken. Wel zal hij nog zo'n drie weken nodig hebben om van de hongerstaking te herstellen - even lang als de hongerstaking duurde.