Waarom zitten zoveel ziekenhuizen in India en Brazilië zonder zuurstof?

Het zijn wanhopige verhalen die de laatste dagen uit India komen. Veel ziekenhuizen zitten met een nijpend tekort aan medicinale zuurstof om coronapatiënten te behandelen. Familieleden van patiënten smeken op Twitter radeloos om hulp en er is al een depot met zuurstofflessen geplunderd. Waarom is het zo moeilijk is om de ziekenhuizen van voldoende zuurstof te voorzien?

Het tekort in India is ontstaan na een snelle stijging van het aantal coronabesmettingen de afgelopen twee weken, ook in gebieden waar eerder weinig gevallen waren. Mogelijk is dat het gevolg van de Indiase variant van het coronavirus, die gevaarlijker en besmettelijker lijkt dan de variant die eerder dominant was. Maar de afgelopen tijd zijn er ook veel grote feesten en bijeenkomsten gehouden.

In sommige gevallen is de nood zo hoog, dat mensen zuurstofflessen stelen, zoals uit dit depot in Damoh:

Het zuurstofprobleem speelt niet alleen in India. In Brazilië liep het begin dit jaar uit de hand in de stad Manaus. Daar was de oprukkende Braziliaanse variant de boosdoener en vielen er doden door een tekort aan medicinale zuurstof. En deze week sloeg Artsen zonder Grenzen alarm over de situatie in Peru, waar de Braziliaanse variant overvolle ziekenhuizen en een nijpend tekort aan zuurstof veroorzaakt. Er zijn zwarte markten waar in zuurstofcilinders wordt gehandeld.

Probleem: de opslag

Hoe kan het dat ziekenhuizen in deze landen zonder zoiets essentieels als medicinale zuurstof komen te zitten?

Het probleem is vaak niet zozeer de zuurstof zelf. Die kan via een industrieel proces aan de atmosfeer worden onttrokken. Het gaat mis bij de opslag. De zuurstof kan op twee manieren naar de ziekenhuizen: vloeibaar in grote tanks, of als geconcentreerd gas in kleinere cilinders.

Werken met vloeibare zuurstof is de goedkoopste en beste methode, maar ziekenhuizen moeten daarvoor wel de juiste infrastructuur hebben om de zuurstof uit die grote tanks via leidingen naar het bed van de patiënt te krijgen. Die techniek wordt het meeste toegepast in ziekenhuizen in de VS en Europa.

Voor de kleinere cilinders met samengeperste, gasvormige zuurstof zijn de leidingen in het ziekenhuis niet nodig en die zijn dus meer geschikt voor klinieken zonder die complexe infrastructuur. Die zuurstofflessen zijn wel minder efficiënt en minder makkelijk te vervoeren.

In India is een tekort aan de cilinders en tanks een van de grootste problemen, stelt de Indiase nieuwssite Business Today. Niet de productie van medicinale zuurstof, want om die te verhogen, kunnen ook installaties gebruikt worden die zuurstof voor industriële doeleinden produceren.

Daarnaast was er, toen de besmettingscijfers deze maand weer opliepen, niet overal genoeg zuurstof opgeslagen, zegt correspondent in Zuid-Azië Aletta André. "Men verwachtte niet dat de nood zo snel zo hoog zou oplopen als nu is gebeurd."

Om het probleem in India op te lossen opperen experts om zuurstofvoorraden te vervoeren van delen waar te veel wordt geproduceerd naar delen waar de tekorten nu het het grootst zijn. De spoorwegen hebben de "zuurstof express" in het leven geroepen, een speciale trein die in staalfabrieken geproduceerde zuurstof door het land vervoert.

Daardoor is er wel tijdelijk minder zuurstof voor de metaalproductie, maar de Indiase overheid neemt dat voor lief, want verwacht wordt dat het aantal coronabesmettingen nog verder kan oplopen. De hoeveelheid benodigde zuurstof in de Indiase ziekenhuizen was vóór de pandemie ruim 700 ton per dag en is nu opgelopen naar bijna 4000 ton per dag, schrijft het magazine The Week. Mogelijk is er binnenkort zelfs 7000 ton per dag nodig als het aantal besmettingen verder toeneemt.

Derde golf

Ook in het Braziliaanse Manaus werd de oplossing voor de tekorten opgelost door zuurstof vanuit anderen delen van het land naar de stad te brengen, en zelfs vanuit Venezuela. Volgens Zuid-Amerika-correspondent Marc Bessems zijn de problemen inmiddels niet meer zo groot, maar ook nog niet voorbij. "Op veel plaatsen zitten ze nog steeds heel krap in de zuurstof."

De marine heeft daarom een schip met zuurstof naar de Amazone gestuurd, zegt Bessems. En de productiecapaciteit in zuurstoffabrieken bij steden als São Paolo is ook opgevoerd. "Die fabriek draait overuren. Want ze zijn hier nu vooral bang voor een derde golf, vooral in Manaus."