Advies over bouwbeleid: betere inspraak, minder landbouw, eigen minister 

Een miljoen nieuwe woningen, meer windmolens en zonnepanelen, oplossingen voor wateroverlast én droogte door klimaatverandering, maar ook behoud van natuur en plek behouden voor landbouw. Het nieuwe kabinet zal met ambitieuze plannen moeten komen om alles op elkaar af te stemmen, schetst het Planbureau voor de Leefomgeving. En daarvoor is een andere aanpak nodig dan tot nu gebruikelijk.

De overheidsinstantie die meedenkt bij beleid over milieu en ruimtelijke ordening pleit in het rapport Grote opgaven in een beperkte ruimte voor meer betrokkenheid van burgers, slimmere regelgeving en een meer coördinerende rol voor de landelijke overheid. Daarvoor is volgens de onderzoekers weer een eigen minister nodig, zoals tot 2010 het geval was.

"Een belangrijke taak van het nieuwe kabinet is de veelheid aan opgaven letterlijk op de kaart te zetten en de haperende uitvoering weer aan te jagen", concludeert het rapport. "In politiek en maatschappij klinkt een steeds luidere roep om meer regie van de Rijksoverheid."

Een van de schrijvers, Rienk Kuiper, geeft in de Volkskrant een voorbeeld van de Haagse verkokering die een nieuwe minister moet tegengaan. "Je kunt de bereikbaarheid verbeteren door meer infrastructuur aan te leggen. Je kunt ook ervoor zorgen dat werken en wonen dichter bij elkaar zitten, dan heb je minder wegen nodig. Voor het eerste is wel geld, voor het tweede niet."

Minder landbouw

Meer regie uit Den Haag moet leiden tot minder versnippering. Er moet landelijk in kaart worden gebracht waar ruimtebehoeftes botsen en waar ze mogelijk te combineren zijn, stellen de onderzoekers, vooral in groeiregio's als de Randstad en rondom de Brabantse steden, Nijmegen, Arnhem en Zwolle.

"Het is de kunst om niet alleen snel huizen neer te zetten, maar te bouwen aan dorpen en steden waar mensen graag wonen, werken en verblijven", is de conclusie. "Het is nodig hiervoor een brede verstedelijkingsstrategie op te stellen die ook infrastructuur, groen, water en energie omvat."

Een van de opties die worden genoemd in het rapport is het terugbrengen van het landbouwareaal van 59 procent van het land nu, naar 50 procent in 2050, 180.000 hectare minder. Alleen kijken naar de maximale economische waarde van land is te bekrompen, er moet vanwege de beperkte ruimte in ons land expliciet worden gezocht naar gecombineerde oplossingen: milieuvriendelijkere landbouw, natuur met waterberging, huizen in het groen. Ook daarvoor is meer coördinatie nodig.

'Inspraak ouderwets'

De mening van de burger is daarbij cruciaal, waarschuwt het rapport. "Omdat het gaat om forse ingrepen in de dagelijkse leefomgeving van burgers, is het maatschappelijk draagvlak hiervoor van groot belang." Burgers moeten meer betrokken worden bij het hele proces en er moet meer oog komen voor "hoe burgers de ruimte beleven".

Onderzoeker David Hamers noemt in de krant inspraak achteraf ouderwets: "Die tijd is voorbij. Inspraak is iets anders dan meedoen." Hij ziet liever dat burgers al tijdens de planningsfase worden betrokken. "Betrek ze veel vroeger in het gesprek als mensen die betrokken zijn."

"Maak omwonenden mede-eigenaar van een windmolen of een zonnepark. Compenseer mensen die last hebben van een windmolen in de buurt. Dan heb je al meteen een heel ander gesprek dan wanneer je binnenkomt en zegt: 'wij komen hier met een internationaal consortium een stel windmolens bouwen. En jullie hebben daar de sores van.'"

Wantrouwen

Hamers wijst erop dat het wantrouwen in de overheid is gestegen door dossiers als de toeslagenaffaire, de aardbevingsschade in Groningen en geruzie over Schiphol en Lelystad Airport. Een uitgestoken hand is daarom vereist.

"De overheid moet zich afvragen: hoe ziet de burger dit? In plaats van alleen te kijken naar het doel dat men wil halen. Dat kost moeite, maar op de lange termijn betaalt het zich dubbel en dwars terug."