Grote vervuilers bieden hulp bij behalen klimaatdoelen, als kabinet flink bijspringt

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Het klinkt tegenstrijdig, maar de industrie met de grootste CO2-uitstoot biedt het volgende kabinet hulp aan bij het halen van de klimaatdoelen in 2030. Vanochtend deden grote bedrijven als Tata Steel, Dow en Shell samen met netbeheerders en de Gasunie de politiek hiervoor een 'aanbod' tijdens een industrie-energietop in Den Haag. Het gaat om tientallen projecten voor waterstof, elektrificatie en afvang, hergebruik en opslag van CO2.

Gisteren nog gaf de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) aan dat de grote meerderheid van de Nederlandse industrie niet bij de duurzaamste bedrijven in Europa hoort. Vooral bij olieraffinaderijen en de chemische industrie kan volgens de NEa veel CO2 bespaard worden. Juist omdat de industrie zo veel uitstoot is hier ook de grootste winst te halen.

De bedrijven doen niet alleen een aanbod maar vragen een nieuw kabinet ook om snel knopen door te hakken. Veel van de gepresenteerde projecten wachten nog op financiering en de noodzakelijke infrastructuur.

Nederland ligt volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nog niet op schema om de gestelde doelen uit het klimaatakkoord voor 2030 te halen. Inmiddels heeft de Europese Commissie de klimaatdoelen -op verzoek van onder meer Nederland- aangescherpt van 49 procent minder CO2 uitstoot naar zo'n 55 procent, waardoor de opgave nog veel groter wordt.

Om CO2-reductie te bereiken wil de overheid uiteindelijk 'van het aardgas af'. Dat betekent voor de industrie een overgang naar elektriciteit, biogas of waterstof. Groene waterstof wordt gemaakt met duurzaam opgewekte elektriciteit.

De enorme toename van de vraag naar duurzame elektriciteit betekent zo goed als zeker meer windparken op de Noordzee dan Nederland nu heeft gepland. Dat kan nog vóór 2030, maar dan is haast geboden zodat Tennet de infrastructuur kan aanleggen en de bouwers op zee aan het werk kunnen.

De vele windparken op de Noordzee kunnen in de toekomst bij windstilte tot een tekort aan energie leiden en bij storm tot een overschot. Een deel van de elektriciteit zal daarom volgens bedrijven en wetenschappers moeten worden omgezet in groene waterstof.

Tennet en de Gasunie willen niet langer wachten met de uitbreidingsplannen voor de noodzakelijke infrastructuur, maakten ze vandaag bekend. Zo kondigt Tennet aan de elektriciteitsinfrastructuur aan te gaan leggen om zo'n zes extra windparken op zee aan te sluiten op het stroomnetwerk, via de Eemshaven, de Tweede Maasvlakte en Borssele. De Gasunie start met het geschikt maken voor waterstof van een deel van de gasinfrastuctuur naar de grote industrieclusters.

Carolien Gehrels - voormalig PvdA-wethouder in Amsterdam - is tegenwoordig de voorvrouw van het industriedeel van het klimaatakkoord. Zij bracht vanochtend de industrie, netbeheerders en wetenschappers bij elkaar voor 'het aanbod' aan de politiek.

Gehrels spreekt van een vliegwieleffect als overheid en industrie de handen ineenslaan om het klimaatbeleid aan te scherpen. "Als bijvoorbeeld de Gasunie de waterstofinfrastructuur voor de industrieclusters in Groningen, Amsterdam, Rotterdam, Zeeland en Limburg aanlegt kunnen ook auto's, huizen en kantoren van die infrastructuur gebruikmaken."

Zij denkt dat de industrie ervoor kan zorgen dat een nieuw kabinet de aangescherpte klimaatdoelen voor 2030 kan halen: "Ja, onder voorwaarde dat de infrastructuur op orde is, de overheid in sommige gevallen voor voorfinanciering zorgt en er een gelijk speelveld is voor bedrijven in Europa."

Er zit nog een andere kant aan het aanbod, zo laat Gehrels weten. Grote bedrijven als Shell, Dow en DSM opereren wereldwijd en kunnen hun geld ook elders investeren als het in Nederland niet opschiet.

Het 'aanbod' van de industrie werd overhandigd aan de hoogste ambtenaren van de ministeries van Algemene Zaken en Economische Zaken en Klimaat, met het verzoek dit door te geleiden naar de kabinetsformatie. Als het gaat om het halen van de klimaatdoelen kan het aanbod van de industrie aantrekkelijk zijn voor partijen in een nieuw kabinet.

Het kan bij sommige partijen wel gevoelig liggen om bedrijven die de afgelopen jaren miljardenwinsten uitkeerden aan aandeelhouders en lang gewacht hebben met verduurzaming, nu te helpen met miljarden euro's belastinggeld. Naast de aanleg van infrastructuur en subsidies heeft de politiek dit jaar ook een CO2-heffing ingevoerd om bedrijven tot verduurzaming te bewegen.