'Witte politieleiding te weinig sensitief voor impliciete discriminatie'

Na het nieuws over racistische uitspraken van politieagenten in een WhatsApp-groep in Rotterdam staat racisme binnen het korps weer vol in de aandacht. Haast is geboden om het probleem aan te pakken, zeggen deskundigen.

Gisteren kwam naar buiten dat de agenten van de Rotterdamse politie die berispt zijn voor het versturen van racistische appjes, zich ook kwetsend hebben uitgelaten naar aanleiding van de moord op de 16-jarige scholiere Hümeyra in 2018.

De agenten uit die appgroep kregen een schriftelijke berisping, waarover zowel binnen als buiten het korps verontwaardiging ontstond. Hierop kondigde de Nationale Politie aan dat de disciplinaire straffen voor discriminatie en racisme tegen het licht worden gehouden.

De familie van Hümeyra was geschokt aldus hun advocaat. Politiechef Westerbeke vertelde in een raadsvergadering hoe hij de familie had ingelicht:

Volgens een woordvoerder van de politie is niet duidelijk wanneer dat onderzoek is afgerond. "We zijn er als organisatie hard mee bezig, het is een lang proces. Dat kun je niet haastig doen. Wat voor vorm het gaat krijgen is nu nog te vroeg om te zeggen."

Politiewetenschapper Jaap Timmer, hoogleraar aan de VU, vindt dat de aanpak van discriminatie hoger op de prioriteitenlijst moet komen te staan binnen de politie. "Haast is zeker geboden, anders wek je de suggestie dat je het belang ervan niet inziet."

Het is prima dat het goed en grondig wordt bekeken, het moet alleen niet te traag gaan, vindt Timmer. "Ook het besef dat foute opmerkingen passé zijn moet versneld tot de organisatie doordringen. Niet wachten tot je personeelsbestand diverser is, maar nú aanpakken."

Last van vervorming

"Discriminatie bestrijden binnen het korps vergt een brede aanpak", zegt Peter Rodrigues, hoogleraar immigratierecht aan de Universiteit Leiden. Rodrigues benadrukt ook dat de een diverser politiekorps een bijdrage levert aan een oplossing. Ook moet er in de opleiding aandacht aan besteed worden.

Rodrigues heeft trainingen gegeven bij de politie over discriminatie en etnisch profileren. "Daar is het niet mijn bedoeling om te bepalen wat mensen denken, maar wel om aan te geven waar de grenzen liggen."

Het werk als agent kan soms ook voor een vertekend beeld zorgen van groepen in de samenleving. "Als je met steeds dezelfde soort criminaliteit te maken krijgt en de daders zijn van dezelfde signatuur, dan kun je last krijgen van vervorming." Daarom moet je laten zien dat dit een gevolg kan zijn van het werk, waardoor een agent het kan herkennen.

Wit en mannelijk leiderschap

Gaat een agent toch in de fout, dan is het onduidelijk waarom er onder welke omstandigheden voor een bepaalde straf is gekozen. Daarom pleit Timmer voor een eigen tuchtrechtelijk systeem binnen de politie. "Straffen aan politieagenten worden nu puur intern behandeld en degene die recht spreekt is de korpschef. Er bestaat geen openbare jurisprudentie en daardoor geen houvast voor onderzoekers of beklaagden."

Ook kunnen burgers geen klachten indienen, daarvoor bestaat geen ingang. En omdat de korpschef rechtspreekt, is er ook geen onafhankelijkheid. "Daardoor kan het dat op de ene plek heel andere straffen worden uitgedeeld dan ergens anders. Als je dat beter organiseert én wettelijk regelt, dan wordt ook duidelijker waarom er gekozen is voor welke straf."

Volgens zowel Timmer als Rodrigues is racisme binnen het korps een afspiegeling van eenzelfde onderstroom in de samenleving. "Bestrijding ervan kan alleen door een cultuuromslag", zegt Timmer. "Omdat het leiderschap binnen het korps hoofdzakelijk wit en mannelijk is, is er te weinig sensitiviteit voor allerlei ook impliciete discriminatoire taal. En er zijn groepen die dat niet meer accepteren."

Onvoldoende draagvlak

Het NRC schreef gisteren dat Tarik Topcu, die in Rotterdam moest zorgen voor een meer divers politiekorps, na drie weken alweer zijn functie heeft neergelegd. Hij zou naar verluidt "onvoldoende draagvlak" voor zijn werk hebben gevoeld.

Mocht er in de toekomst strenger worden opgetreden tegen uitlatingen als die van de agenten uit de Rotterdamse appgroep, dan zullen er voor heen geen straffen met terugwerkende kracht worden gegeven, zegt de politiewoordvoerder. "Ze zijn disciplinair gestraft en hebben een gele kaart gekregen. Nog een keer in de fout en het is exit."