Rutte wil 'serieus kijken' naar JA21, Kaag noemt het 'moeilijk voorstelbaar'

"D66 is een logische deelnemer vanwege hun overwinning, CDA willen we er ook graag bij en daarna wordt het even zoeken." Dat zei VVD-partijleider Rutte na zijn gesprek met verkenners Jorritsma en Ollongren in de Stadhouderskamer aan het Binnenhof.

De twee verkenners voeren vandaag en morgen hun eerste gesprekken met de leiders van de partijen die in de nieuwe Tweede Kamer komen. De verkenners moeten in kaart brengen welke mogelijkheden er zijn voor een nieuw kabinet.

Omdat VVD en D66 bij de verkiezingen van woensdag als grootste partijen uit de bus kwamen en allebei zetelwinst boekten, is het breed gedeelde gevoel dat die partijen het voortouw moeten nemen in de formatie.

JA21?

Rutte sluit niet uit een poging te wagen met nieuwkomer JA21 om aan de benodigde meerderheid te komen in de Tweede Kamer. Vooral omdat die partij een flink aantal zetels in de Eerste Kamer heeft, overgestapte oud-FVD-leden. "Dus we moeten serieus kijken naar JA21, maar goed we kennen die partij verder niet, dus we moeten onderzoeken waar ze nou precies voor staan."

De combinatie VVD-D66-CDA-JA21 zou in de Tweede Kamer op 76 zetels uitkomen. De VVD-leider noemde ook het voortzetten van de huidige coalitie met de ChristenUnie als optie. "We hebben heel goed samengewerkt." Deze combinatie zou uitkomen op 78 zetels.

Hoekstra: niet aan zet

CDA-leider Hoekstra komt Rutte voorlopig niet tegemoet. Hij zei na zijn gesprek dat het niet voor de hand ligt dat het CDA aanschuift bij een "liberaal motorblok" van VVD en D66. CDA verloor bij de verkiezingen vier zetels. "Wij zijn niet aan zet." Hoekstra zei dat de twee liberale partijleiders het eerst maar onderling eens moesten worden.

Hoekstra doelde daarmee op D66-leider Kaag, die vanochtend zei dat de combinatie met JA21 haar "moeilijk voorstelbaar" lijkt. "Het is in deze fase belangrijk om te kijken wat iedereen wil bereiken in dit land", zei Kaag. En wat betreft klimaat en Europa past JA21 niet bij D66, benadrukte ze. Welke partijen dan in beeld komen, wilde ze niet vertellen, maar wel dat het in de progressieve hoek moet worden gezocht.

Over een coalitie met de linkse partijen PvdA en GroenLinks zei Rutte juist weer dat dat niet zijn eerste keus was. "Maar wij hebben 35 zetels, dus wij kunnen niet in ons eentje beslissen."

Zo progressief mogelijk

PvdA-leider Ploumen herhaalde na afloop van haar gesprek met Jorritsma en Ollongren dat zij alleen in een kabinet wil samen met een andere linkse partij. "Ik wil het meeste bereiken voor onze kiezers. Wij zijn bereid verantwoordelijkheid te nemen, maar alleen in een zo progressief mogelijk kabinet, met een andere linkse partij."

Ze wilde niet zeggen welke partij dan haar voorkeur heeft, GroenLinks of de SP. Op de vraag of ze de ChristenUnie ook als een linkse partij ziet, antwoordde Ploumen ontkennend.

GroenLinks-voorman Jesse Klaver wilde na afloop niet verder gaan dan dat hij hoopt op een zo progressief mogelijk kabinet. Hij ging niet in op de vraag of hij alleen met een andere linkse partij in het kabinet wil: "zo progressief mogelijk".

PVV-leider Wilders zei, net als na de exit poll vorige week, te verwachten dat hij weer in de oppositie belandt. Maar hij hoopt dat de verkenners wel een centrumrechtse coalitie gaan onderzoeken van VVD, CDA, PVV, Forum en JA21 (78 zetels). "En als je daar de SGP of 50Plus nog bij doet, heb je zelfs een meerderheid in de Eerste Kamer."

Wilders sloot een gedoogconstructie, zoals bij Rutte I in 2010, niet uit. "Maar het heeft niet mijn voorkeur." De PVV-partijleider zei verder dat andere partijen in ieder geval met hem in gesprek moeten. "Het is ongepast en ongehoord om niet eens te praten met een partij die een miljoen mensen vertegenwoordigt."

Thierry Baudet van Forum voor Democratie ziet voor zijn partij geen rol bij de onderhandelingen. "Het wordt een kort gesprek", zei hij bij aankomst. "We hebben niet genoeg steun gekregen van de kiezer om het naar onze hand te zetten."

Marijnissen: verschillen heel groot

Lilian Marijnissen, de leider van de SP, vind regeringsdeelname van haar partij na het verlies van vijf zetels niet voor de hand liggen. Toch heeft ze haar wensenlijstje op tafel gelegd bij de verkenners. "We willen sociaal uit de coronacrisis, een einde aan de marktwerking in de zorg, hogere lonen en lagere huren", zei ze na afloop.

Marijnissen erkent dat de verschillen met de VVD heel groot zijn, maar sluit toch niet helemaal uit dat er zaken gedaan kunnen worden. "Ze weten nu wat wij belangrijk vinden. Ze hebben mijn nummer."

De verkenners ontvangen de lijsttrekkers in volgorde van het aantal behaalde zetels, van groot naar klein. Morgen staan nog eens negen gesprekken op het programma, met Ouwehand (Partij voor de Dieren), Segers (ChristenUnie), Van der Staaij (SGP), Azarkan (Denk), Eerdmans (JA21), Dassen (Volt), De Haan (50Plus), Simons (BIJ1) en Van der Plas (BBB).

Bekijk hieronder welke combinaties mogelijk zijn: