Ik ben geprikt met het AstraZeneca-vaccin, moet ik me zorgen maken?
In navolging van enkele andere Europese landen is ook Nederland tijdelijk gestopt met het prikken met het AstraZeneca-vaccin. Tot 28 maart wordt het niet toegediend, nadat in Denemarken en Noorwegen zes meldingen van mogelijk ernstige bijwerkingen werden gedaan. Wat is er aan de hand en hoe gaat het nu verder?
Waarom wordt het prikken twee weken opgeschort?
De directe aanleiding zijn dus zes meldingen van ernstige klachten die zijn vastgesteld in Denemarken en Noorwegen. Die doken op nadat mensen waren gevaccineerd met het AstraZeneca-vaccin.
Op basis van die meldingen schreef het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) gisteravond aan de minister dat het zich zorgen maakt. "We adviseren u op grond daarvan te overwegen om in afwachting van nader onderzoek tijdelijk het toedienen van dit vaccin te pauzeren."
Het gaat om meldingen van ernstige, zeldzame verschijnselen van stolselvorming (trombose) en een verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie) bij volwassenen onder de 50 jaar, stelt het CBG.
In hoeverre die klachten in verband zijn te brengen met het AstraZeneca-vaccin, wordt nu onderzocht. "Er is vooralsnog geen oorzakelijk verband aangetoond tussen het vaccin en deze meldingen", zegt het CBG.
Er waren toch al bijwerkingen gemeld?
Vorige week legde Denemarken het inenten met AstraZeneca al stil omdat er na een vaccinatie bij sommige mensen ernstige bloedstolsels ontstonden. Die stolsels kunnen de bloedtoevoer afsluiten in de longen; dat heet een longembolie. Een diepe veneuze trombose ontstaat in de dieper gelegen aderen.
Voor het vaccin werd toegelaten, werd overigens onder ruim 24.000 proefpersonen onderzoek gedaan. Aandoeningen door bloedstolsels kwamen toen bij 12 mensen voor. In de placebogroep kregen 8 mensen last, in de gevaccineerde groep waren dat er 4.
Farmaceut AstraZeneca zegt in een verklaring dat er in de EU en het VK tot dusver 15 gevallen van diepe veneuze trombose en 22 gevallen van longembolie gemeld zijn bij mensen die het vaccin toegediend hebben gekregen. Het gaat om de tussenstand tot 8 maart: de meldingen van afgelopen weekend zijn in het overzicht nog niet meegenomen.
Voor het weekend meldde het CBG (op basis van het Europees geneesmiddelenbureau EMA) dat er waarschijnlijk geen verband is tussen het vaccin en trombose. Het vaccineren werd daarom ook niet gepauzeerd - er was geen aanleiding om te denken dat er iets bijzonders aan de hand was, zegt CBG-voorzitter Ton de Boer vandaag.
Het CBG stelde het advies gisteravond wel bij vanwege de meldingen uit Denemarken en Noorwegen - een ander beeld dus dan eerder was waargenomen. De Jonge heeft daarop het vaccineren met AstraZeneca stilgelegd.
Wat zijn die klachten en hoe gevaarlijk zijn die?
Bij trombose raakt een bloedvat verstopt door een bloedprop; dit kan tot een hartinfarct of beroerte leiden. Trombose kan ernstige, blijvende klachten veroorzaken en soms dodelijk zijn.
Trombose komt vaak voor, blijkt uit cijfers van de Trombosestichting. Volgens de organisatie krijgen ieder uur gemiddeld 11 mensen in Nederland trombose. Bekende risicofactoren zijn roken en het slikken van de anticonceptiepil. Leeftijd is ook een belangrijke risicofactor voor trombose - met name boven de 80 - en het slikken van hormonen tegen overgangsklachten ook.
De meldingen van afgelopen weekend hebben betrekking op een ernstiger aandoening die moeilijker te behandelen is, zegt De Boer van het CBG in het NOS Radio1 Journaal. Volgens hem gaat het om "een heel ander beeld dan de gewone trombose", die in de kuit ontstaat. "Hierbij zijn de bloedplaatjes laag, wat het bloedingsrisico weer verhoogt".
Zijn er gevallen in Nederland bekend?
Het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb heeft tot nu toe geen meldingen gehad van gevallen met trombose en een verminderd aantal bloedplaatjes. Wel heeft het centrum vorige week een geval van trombose vastgesteld, dat volgens De Boer goed is behandeld.
Sinds de media-aandacht van afgelopen donderdag zijn er tien meldingen binnengekomen waarbij mogelijk trombose of embolievorming een rol heeft gespeeld. Lareb gaat die meldingen verder onderzoeken.
Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg, reageert op het opschorten van de AstraZenica-vaccinaties:
Als je al gevaccineerd bent met AstraZeneca, moet je je dan zorgen maken?
De Rijksoverheid adviseert om contact met een arts op te nemen als je na een prik met AstraZeneca na drie dagen weer ziekteverschijnselen krijgt met onbekende klachten en/of grotere of kleinere blauwe vlekjes (puntbloedingen).
De Boer: "De trombosegevallen die nu bekend zijn, hadden de eerste drie dagen gewone klachten." Het gaat dan om bekende bijwerkingen zoals spierpijn en hoofdpijn - klachten die kortom met de afweerreactie van het lichaam te maken hebben.
De Boer: "Een aantal dagen nadat de bekende klachten over waren, werden die mensen toch weer zieker." Zij ontwikkelden kleine blauwe plekjes (kleine puntbloedingetjes). In zo'n geval, zeggen de autoriteiten, moet je absoluut naar een arts gaan. "Maar de kans dat dat optreedt is uitermate klein."
Dat de vaccinaties nu worden stopgezet, is volgens De Boer uit voorzorg. "Het is niet bewezen dat het door het vaccin komt. Maar uit voorzichtigheid moet dit eerst goed worden uitgezocht."
In een reactie zegt AstraZeneca: "Ongeveer 17 miljoen mensen in de EU en het VK hebben nu ons vaccin gekregen en het aantal gevallen van bloedstolsels dat in deze groep wordt gemeld, is lager dan de honderden gevallen die zouden worden verwacht bij de bevolking. De aard van de pandemie heeft geleid tot meer aandacht voor individuele gevallen."
Wat gebeurt er nu?
Tot en met 28 maart wordt er in Nederland niet met AstraZeneca geprikt. Alle afspraken voor vaccinatie met dit vaccin worden dan ook afgezegd. De AstraZeneca-vaccins die al zijn geleverd, worden niet teruggehaald, zegt minister De Jonge. "Die blijven in de koelkast". Wat er na 28 maart gebeurt is nog niet duidelijk. "Dit is nieuwe informatie waar ook AstraZeneca goed naar zal moeten kijken", zegt De Boer.
Het geneesmiddelenbewakingscomité (PRAC) van het EMA zal volgens hem de trombosemeldingen nader onderzoeken. "Er is een grote database waar naar gekeken wordt. Men gaat dan alle gevallen na en gaat beoordelen wat er is gebeurd."
Volgens de CBG-voorzitter worden daarbij mogelijk de dossiers opgevraagd bij de artsen die de meldingen hebben gedaan. De Boer: "De inschatting is dat men binnen twee weken hopelijk met een uitspraak komt of het door het vaccin komt."
Als het vaccin over twee weken weer kan worden gebruikt, kan het RIVM extra vaccins toeleveren, zegt de Rijksoverheid. Daarmee kan de vertraging met het prikken zo snel mogelijk worden ingehaald. Het vaccineren met de prikken van farmaceuten Pfizer en Moderna gaat overigens gewoon door.
