Tweede keer minder ziek? Dit is wat we weten over herbesmettingen
Wie onlangs besmet is geweest met het coronavirus moet, als het aan het demissionair kabinet ligt, een 'coronapaspoort' kunnen krijgen. Met zo'n bewijs van niet-besmettelijkheid zouden ze dan bijvoorbeeld evenementen mogen bezoeken. Dat roept de vraag op: hoe zit het dan met herbesmettingen?
Hoe vaak gebeurt het?
De recentste cijfers uit Nederland stammen uit november. Toen waren er ongeveer tien gevallen van herbesmetting bekend. Het RIVM vraagt GGD's om vermoedelijke herinfecties te melden, maar het instituut zegt geen tussenstand te kunnen geven. "We verwachten over een paar weken onderzoeksresultaten te kunnen melden."
Uit de wereldwijd beschikbare data blijkt dat het erg zeldzaam is. "Een pas gepubliceerde Franse studie suggereert dat herinfectie gebeurde bij ongeveer 0,5 procent van de onderzochte groep", zegt immunoloog Dimitri Diavatopoulos. Dat percentage moeten we volgens hem zien als indicatie. Bij een studie in het Verenigd Koninkrijk kwam herbesmetting voor bij iets minder dan 1 procent van de onderzochte patiënten.
Ex-patiënten nemen soms meer risico's, omdat ze aannemen dat ze beschermd zijn.
Maar er is nog te weinig onderzoek gedaan voor keiharde conclusies. Het maakt bijvoorbeeld veel uit welke definitie de onderzoekers gebruikten. Bij het Franse onderzoek was dat: een patiënt die twee keer positief is getest met een PCR-test, waarbij die testen minimaal 90 dagen uit elkaar lagen en de persoon tussendoor minimaal een keer negatief is getest. Dat bleek het geval bij 31 personen in de studie, van de 6771 onderzochte patiënten in de eerste golf.
Maar de kans op herinfectie hangt af van de omstandigheden. Van hoeveel weerstand het lichaam heeft opgebouwd en hoeveel virus er rondgaat tot aan gedrag. Diavatopoulos: "Dat maakt de interpretatie van dit soort studies zo lastig. Omdat ex-patiënten soms meer risico's nemen doordat ze aannemen dat ze beschermd zijn."
Worden mensen minder ziek bij herinfectie?
"De meeste mensen zullen er de tweede keer milder op reageren", zegt immunoloog Marjolein van Egmond. "Maar dat is zeker niet bij iedereen." Het is uiteindelijk afhankelijk van de situatie: hoe meer virus je binnenkrijgt, hoe zieker je over het algemeen wordt. De exacte omstandigheden van de eerste en tweede besmetting bepalen dus grotendeels hoe ernstig of mild covid-19 uitpakt.
Ook het RIVM schrijft dat het merendeel dat opnieuw besmet raakt "over het algemeen minder ernstig ziek lijkt te worden." Immunoloog Diavatopoulos legt uit: "We weten dat de afweer die je opbouwt over het algemeen sterker is als je hevige klachten hebt gehad."
Dus als je de eerste infectie amper ziek bent geweest, kan het de tweede keer een stuk erger zijn. In Nederland zijn diverse gevallen bekend waar herbesmetting juist leidde tot veel ernstigere symptomen.
In november vertelde een patiënt dat ze weer verhoging, zware vermoeidheid, pijn in de longen en zware hoofdpijnen voelde:
Hoelang ben je beschermd tegen covid-19 na infectie of vaccinatie?
Ook hier geen keiharde garanties: het verschilt per situatie van de betreffende ex-patiënt. "Maar wat ik heb gelezen, is dat je tot zes maanden na infectie in het algemeen vrij goed beschermd bent", zegt Diavatopoulos. Het RIVM meldt dat mensen in elk geval 8 weken beschermd zijn tegen een nieuwe infectie.
Ex-patiënten hebben de eerste vijf maanden 83 procent minder kans op een nieuwe infectie, suggereert de eerder genoemde Britse studie in januari.
"Maar er is nog te weinig data om te weten waar dat precies aan ligt. Of om te zeggen vanaf welke leeftijd je het meeste risico loopt op herinfectie", zegt Van Egmond. Ze waarschuwt mensen ook om zich niet blind te staren op hoeveel antistoffen iemand heeft. "Die vormen maar een klein deel van het afweersysteem."
Vaccineren
De beste manier om jezelf te beschermen tegen (her-)infectie is vaccineren. "Daarmee is de weerstand die je opbouwt veel sterker, omdat je een standaard vaccindosis krijgt", zegt Diavatopoulos.
Volgens de Gezondheidsraad volstaat één dosis bij mensen die maximaal zes maanden geleden besmet zijn geraakt. De raad schrijft dat een infectie bij vrijwel iedereen tot een sterke immuunrespons leidt, waardoor mensen antistoffen opbouwen. Eén vaccindosis lijkt dan genoeg om goed beschermd te zijn.
De vraag hoelang vaccins bescherming bieden tegen covid-19 is nog onbeantwoord. Van Egmond: "Het lastige is dat we met allerlei varianten te maken krijgen, dus het is een kwestie van afwachten."
