'Er werd voor het eerst voorbij de coronacrisis en strengheid gekeken'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

"Het kantelpunt nadert."

"In de zomer kunnen de eerste grote stappen worden gezet naar het normale leven."

"Als alles gaat zoals we nu verwachten, wordt het een mooie zomer."

Het viel meerdere communicatie-experts op: de persconferentie van Rutte en De Jonge van gisteravond had een positievere toon dan anders. Terwijl er eigenlijk geen groot goed nieuws was te delen, was het gevoel na het persmoment optimistischer. "Er werd perspectief geschetst. En dat was nodig, de vraag om perspectief was niet te missen de afgelopen weken", zegt Carel Jansen, emeritushoogleraar Communicatie- en Informatiewetenschappen.

"Het ging over wat binnenkort wel kan. Ze straalden uit dat er een betere tijd aankomt. Er werd voorbij de strengheid en de crisis gekeken, maar... die werd niet helemaal vergeten", zegt crisisdeskundige Marco Zannoni.

Het is de eerste keer dat echt positief vooruit wordt gekeken, zeggen de deskundigen. "De vaccins zijn er nu. Daarom worden verbeteringen voor de zomer opeens heel reëel. Hiervoor waren er toch nog veel mitsen en maren", zegt Jansen. "De cijfers liggen er, de risico's worden met het vaccineren minder, een OMT-advies ligt er. Ze kunnen deze positieve vooruitzichten verklaren", zegt Zannoni. "Er zijn nu minder onzekerheden, waardoor het positieve verhaal beter landt." Zannoni doelt onder meer op de uitspraken van het RIVM dat er een gunstig vaccinatie-effect zichtbaar is in de verpleeghuizen.

Ook de genoemde data, 31 maart voor het (mogelijk) openen van de terrassen en 1 juli voor het geven van de eerste prik aan iedereen, schetsen concreet perspectief. "De vorige keren werd de angst voor virusvarianten heel bewust besproken, nu werd het beeld geschetst dat er zelfs mét die varianten perspectief is."

Bekijk hier een deel van de persconferentie:

De twee politici waren naast positief ook streng. "Dat is een moeilijke balans: je wil hoopvol zijn, maar ook uitstralen dat niet alles onderhandelbaar is. Het is een kunst om positief maar tegelijkertijd voorzichtig te blijven. Het effect mag niet zijn dat mensen denken dat er geen gevaar meer is. Daarom is het goed dat ze hebben toegelicht waarom de maatregelen nu nog nodig zijn", zegt Zannoni. "De combinatie van de maatregelen en streng zijn nu, en het uitzicht op de versoepelingen in de toekomst, is belangrijk."

De woorden waren weer met buitengewone zorg gekozen, zegt Jansen. Zo werd bewust het woord 'versoepelingen' niet gebruikt. "Als Rutte versoepeling had gezegd, had hij gesuggereerd dat het pakket aan maatregelen echt merkbaar minder wordt. Maar de 'aanpassingen' waren daar allemaal te klein voor." Daarnaast kan het woord versoepeling uitstralen dat de maatregelen ook minder streng kúnnen, zegt Zannoni. "Het woord aanpassingen straalt uit dat de aanpak van nu nodig blijft, maar iets wijzigt in het belang van de samenleving."

De grondtoon van de mededelingen was positief, al was de negatieve noot ook nog aanwezig. Zo zei Rutte: "Je kunt zeggen: het begin van de zomer, dat is al over vier maanden. Maar je kunt ook zeggen: dat is pás over vier maanden." "Dat was heel goed gevonden, die variant van 'het glas of half vol of half leeg'", zegt Jansen. "Het begrip voor de ondernemers die het moeilijk hebben, was duidelijk aanwezig. Rutte en De Jonge lieten eigenlijk weten dat ze nu nog niks kunnen vanwege de niet afnemende besmettingen, maar dat ze toch hun best doen."

De metaforen die vorige persconferenties werden gebruikt, waren nu ver te zoeken, zegt Jansen. Denk aan: "wij zijn samen de dijk die de tweede golf buiten de deur moet houden" en "de ergste loopings en de scherpste bochten zijn achter de rug".

"Waarschijnlijk is er niet voor metaforen gekozen omdat de mededeling dat het in de zomer echt veel beter is allemaal, op zich zelf al sterk genoeg is. Of omdat ze het commentaar serieus genomen hebben dat de metaforen die ze in de loop van het jaar gebruikt hebben intussen een rare hutspot zijn geworden", lacht Jansen.