Frontex zegt zelf: fundamentele rechten migranten niet geschonden
Er is geen bewijs dat Frontex fundamentele rechten van migranten heeft geschonden. Dat zegt de top van de Europese grensbewakingsorganisatie in een onderzoeksrapport dat later vandaag verschijnt, maar al in handen is van de NOS.
Eind vorig jaar berichtte onderzoekscollectief Bellingcat samen met een aantal andere media dat Frontex voor de Griekse kust migranten had gedwongen om terug te keren naar Turkije, zonder dat ze de kans hadden op een eerlijke asielprocedure. Dat is volgens EU-recht illegaal. De onderzoekers hebben over dit incident helemaal geen informatie kunnen vinden, schrijven ze. Ook voor andere incidenten zijn volgens hen geen bewijzen gevonden.
Het rapport spreekt wel van tekortkomingen in de controlesystemen van Frontex en pleit voor een nieuwe cultuur waarin fouten erkend en verbeterd worden.
Het rapport lijkt al met al nog mee te vallen voor Frontex. "De hoeveelheid kritiek die Frontex over zich heen heeft gekregen kun je toch in ieder geval disproportioneel noemen in vergelijking met de feiten die nu zijn gepresenteerd", vindt Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA).
Scepsis
Maar een deel van het Europees Parlement is sceptisch. "Ik vind dat de onderzoekers wel heel snel genoegen nemen met de informatie die ze is aangereikt," zegt Tineke Strik van GroenLinks. Zij zit in de commissie van het Europees Parlement die zelf onderzoek gaat doen naar de misstanden.
D66'er Sophie in 't Veld is het met Strik eens. "Ze zeggen dat ze allerlei bronnen hebben gesproken, maar maken niet duidelijk welke bronnen dat dan zijn. Het lijken vooral de officiële instanties aan wie ze informatie hebben gevraagd, maar ik denk dat er nog wel meer bronnen moeten zijn."
Strik verwacht dat haar eigen rapport dieper zal graven. "Wij willen ook met andere partijen praten. Journalisten, mensenrechtenorganisaties, de ombudsman. Dat moet een completer beeld geven."
Griekse kustwacht
Als er al fouten zijn gemaakt, dan lijken die in het rapport vooral bij de Griekse kustwacht te liggen. Keiharde bewijzen zijn er niet, maar het rapport beschrijft verschillende incidenten waarin duidelijk is dat migranten niet de Griekse kust bereiken, maar ook niet worden overgedragen aan de Turkse autoriteiten. Dat kan wijzen op een gedwongen terugtocht na ingrijpen van de kustwacht, maar de Grieken geven in het rapport andere verklaringen.
Zo zou aan mensen op een van de migrantenboten zijn gevraagd of ze asiel zochten. De mensen ontkenden en konden daarom worden teruggestuurd naar Turkije.
Ook werd tijdens een controle van een migrantenboot aan een Frontex-vliegtuigje gevraagd om door te vliegen en niet boven de controle te blijven hangen. Daardoor zijn mogelijke misstanden niet goed vastgelegd. De Grieken gaven als verklaring dat het belangrijk was om de rest van de grens vanuit de lucht te controleren.
Harde aanbevelingen
Het rapport komt wel met harde nieuwe aanbevelingen voor Frontex. Zo zou de organisatie meer mogelijkheden moeten krijgen om misstanden aan te kaarten bij individuele lidstaten. Nu moet Frontex zich terugtrekken als fundamentele rechten worden geschonden. Dat deed de organisatie in Hongarije, maar daarmee valt daar ook ieder toezicht op de Hongaarse grenswacht weg. Dat moet anders, zeggen de onderzoekers.
De betrokken Nederlandse Europarlementariërs zijn het met die aanbeveling eens. Jeroen Lenaers van het CDA: "Nu zit er voor Frontex vaak niets anders op dan een brief sturen bij incidenten, of ze moeten de operatie helemaal staken. Daar moeten meer mogelijkheden komen."
Ook is het voor Frontex-grenswachters ingewikkeld dat de lidstaten altijd de leiding hebben in operaties. Als grenswachten van een lidstaat de Frontex-medewerkers wegsturen, dan moeten zij gehoorzamen. In het rapport wordt gesteld dat het bij incidenten beter zou zijn als Frontex tijdens het hele incident aanwezig is.
Daarnaast zouden incidenten van begin tot eind gefilmd moeten worden. Zo moeten toekomstige incidenten wel goed kunnen worden onderzocht, want de onderzoekers geven toe dat dat in dit rapport niet altijd lukte.
