Overheid werkt aan plan voor afzwakken encryptie: 'Taak voor nieuw kabinet'
De overheid werkt nog steeds aan plannen om de beveiliging van chatberichten af te zwakken, zodat berichten van verdachten kunnen worden onderschept. Dat bevestigen bronnen aan de NOS.
Eerder leek een plan van demissionair minister Grapperhaus om dat mogelijk te maken voortijdig te sneuvelen, maar ambtenaren zijn nog steeds bezig met het plan. Het onderwerp wordt pas na de verkiezingen behandeld. Het is dus aan het nieuwe kabinet en de op 17 maart te kiezen Tweede Kamer, bevestigt het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Het afzwakken van versleuteling zou in strijd zijn met een kabinetsstandpunt uit 2016 dat niet aan deze encryptie mag worden getornd. Dat standpunt geldt nog altijd en zou dan dus moeten worden gewijzigd.
Op dit moment zijn berichten in bijvoorbeeld WhatsApp en iMessage op zo'n manier versleuteld dat de chatdienst zelf er niet bij kan. Het voordeel daarvan is dat de berichten ook veilig zijn als hackers inbreken op de servers van het bedrijf. Journalisten en activisten kunnen hierdoor veilig communiceren, ook als ze in repressieve landen zijn.
Maar het nadeel is dat ook criminelen en terroristen die veiligheid benutten, zo klagen de inlichtingen- en opsporingsdiensten al langer. Al in 2016 zei het Openbaar Ministerie tegen de NOS graag een mogelijkheid te zien om deze end-to-end-versleutelde berichten te kunnen kraken.
Versleuteling
Op dit moment zijn internet- en telefoonproviders verplicht om hun netwerken aftapbaar te maken. Die verplichting is er niet voor de aanbieders van diensten als WhatsApp en iMessage. Grapperhaus zei al eerder af te willen van dat onderscheid.
Maar dat zou wel een fundamentele verandering vereisen in hoe de chat-apps werken. In feite moet op een externe plek een soort extra digitale sleutel worden opgeslagen, waarmee de chats kunnen worden ontsleuteld. Maar die sleutel kan ook worden gestolen en misbruikt.
"Met zo'n maatregel brengt het ministerie de veiligheid van iedereen in gevaar. Ook in Nederland", zegt Rejo Zenger van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. "Als de minister bedrijven dwingt om een achterdeur in te bouwen, maken criminelen daar vroeg of laat gebruik van."
Nationale veiligheid
De politie, de inlichtingendienst AIVD en het ministerie van Defensie, waaronder de militaire inlichtingendienst MIVD valt, dringen aan op een mogelijkheid om versleutelde berichten toch te kunnen lezen. Volgens bronnen vrezen zij dat de nationale veiligheid in het geding is als dat niet gebeurt.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid wil wel rekening houden met de uitkomsten van een onderzoek naar encryptie door de Europese Commissie. Eind vorig jaar zeiden de 27 EU-lidstaten een 'discussie' over de voor- en nadelen van encryptie te willen.
Het ministerie van Economische Zaken vindt vanwege het effect op versleuteling dat de effecten van zo'n tapverplichting zouden moeten worden onderzocht. Vorig jaar was het ministerie nog voorstander.
Niet onomstreden
Het plan is niet onomstreden. Eerder keerde de Tweede Kamer zich nog tegen een 'verbod' op encryptie om toch berichten te kunnen aftappen. Vanwege het belang voor de privacy moet de regering zich verzetten tegen initiatieven om 'versleuteling van berichtgeving te verbieden', zo luidde de motie, al zou het in dit geval niet gaan om een compleet verbod.
Daarnaast is het onderwerp controversieel verklaard. "Maar dat betekent niet dat ambtenaren er niet verder aan kunnen werken", aldus een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Desondanks is scheidend D66-Tweede Kamerlid Kees Verhoeven niet blij. "Dit onderwerp blijft maar terugkomen, terwijl de Tweede Kamer duidelijk heeft gemaakt dit niet te willen", zegt hij. "Dit gaat volkomen tegen de wens van de Kamer in."
FVD-fractievoorzitter Thierry Baudet, die destijds de motie indiende waarmee de Kamer zich achter encryptie schaarde, is ook niet te spreken over de plannen. "Demissionair of niet: het kabinet mag mijn aangenomen motie niet zomaar terzijde schuiven."
Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA), die ook vertrekt, blijft echter voorstander. "Tot het laatste moment zal ik dit plan verdedigen", zegt ze. Volgens haar is het plan noodzakelijk, met voldoende wettelijke waarborgen. "Als dit niet gebeurt, weten we precies waar de georganiseerde misdaad en terrorisme naartoe verhuizen."
