Ontvoeren schoolkinderen is in Nigeria inmiddels een 'winstgevende onderneming'

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

De 279 meisjes die afgelopen vrijdag door gewapende mannen werden meegenomen uit hun kostschool in Nigeria, zijn terug. Nog gekleed in hun lichtblauwe schooluniform poseerden de meisjes in een conferentiehal wat ongemakkelijk voor de wereldpers.

"Hamdullulilah", twitterde de gouverneur van de staat Zamfara toen hij het nieuws bekendmaakte: "Godzijdank". Maar hoe gunstig de afloop voor deze meisjes ook is, het probleem van ontvoeringen is er niet mee van de baan. Sterker nog: elke ontvoering lijkt een aanmoediging voor de volgende. Zo wordt naar school gaan in het West-Afrikaanse land steeds riskanter.

#BringBackOurGirls

Toen in 2014 in het dorp Chibok 276 meisjes werden ontvoerd door terreurgroep Boko Haram, werd dat nieuws wereldwijd breed uitgemeten. Michelle Obama poseerde met een #BringBackOurGirls-spandoek, en internationaal lag de druk hoog voor Nigeriaanse overheid om de meisjes terug te vinden.

Zo uitzonderlijk als de ontvoering toen leek, zo ingeburgerd zijn de schoolontvoeringen nu in delen van Nigeria. De ontvoering van de meisjes die vanochtend terugkwamen volgde slechts een week na de ontvoering van veertig jongens en hun leraren in een nabijgelegen deelstaat. In december vorig jaar werden nog meer dan driehonderd jongens meegenomen na een gewapende inval in hun kostschool.

Meer losgeld voor kinderen

Ontvoeringen vormen in Nigeria een groeiende industrie, blijkt uit een recent rapport van het Nigeriaanse veiligheidsinstituut SBM. Dat steeds vaker schoolkinderen er slachtoffer van zijn, is vooral een financiële kwestie. Waar de terroristen van Boko Haram in 2014 voor hun ontvoering deels een ideologisch motief hadden, hebben bendes tegenwoordig vooral financiële belangen.

"Het is een winstgevende onderneming in een land waar veel jongeren arm, werkloos en hongerig zijn", zegt de Nigeriaanse hoogleraar politicologie Ernest Ereke aan persbureau AP. "De staat, die criminelen zou moeten confronteren, helpt hen in feite door aan hun eisen te voldoen."

En inderdaad: ondanks het officiële Nigeriaanse overheidsbeleid om geen losgeld te betalen, blijkt er in de praktijk voor ontvoerders wel degelijk wat te verdienen. Na de verdwijning van de meisjes in Chibok gaf een Nigeriaanse minister toe dat er omgerekend miljoenen euro's waren betaald om een deel van de meisjes vrij te krijgen. En uit een uitgelekt telefoontje bleek dat de bende die de massa-ontvoering van schooljongens eind vorig jaar leidde, voor hun vrijlating meer dan 65 duizend euro had gekregen.

Na de vrijlating van de 279 meisjes in Zamfara vanochtend ging de gouverneur niet in op de vraag of er losgeld was betaald. "We hebben sinds vrijdag met de ontvoerders onderhandeld, en nu hebben we een akkoord bereikt", zei hij. Zijn woordvoerder zei later dat er niks was betaald, maar dat de daders wel amnestie was beloofd.

De terugkomst van de meisjes werd vanochtend vroeg gevolgd door de Nigeriaanse pers:

Hoewel veruit de meeste kinderen die ontvoerd werden op school inmiddels weer terecht zijn, geldt dat niet voor iedereen. Sommige kinderen kwamen om bij beschietingen, anderen zijn nog vermist. Van de meisjes die in 2014 meegenomen werden door Boko Haram, zijn er volgens UNICEF nog 173 niet gevonden.

De angst voor ontvoeringen schrikt Nigeriaanse ouders af om hun kinderen naar school te sturen. Hoewel de basisschool in Nigeria gratis is, en zelfs verplicht, gaat volgens UNICEF maar 53 procent van de kinderen erheen. Onder meisjes ligt dat percentage nog lager.

Lawal Abdullahi, de vader van zeven meisjes die vanochtend werden teruggevonden, zei aan persbureau Reuters dat de ontvoering hem er niet van zou weerhouden zijn kinderen naar school te sturen.

"We moeten niet toegeven aan chantage", zei hij. "Mijn advies voor de overheid is dat ze maatregelen nemen om nieuwe ontvoeringen te voorkomen." Ook UNICEF dringt er bij de Nigeriaanse overheid op aan om scholen beter te beveiligen.