Ebola terug in Afrika: 'Snel handelen, voor het virus om zich heen grijpt'

• Oumaima Abalhaj

  redacteur Buitenland

Terwijl de aandacht afgelopen jaar vooral naar het coronavirus ging, krijgt Afrika nu weer te maken met een oude bekende: ebola. Vijf jaar geleden verklaarde Wereldgezondheidsorganisatie WHO Guinee ebolavrij. In de Democratische Republiek Congo (DCR) was in 2018 de laatste besmetting. Maar de ziekte is nu in beide landen terug.

Afgelopen weekend werd duidelijk dat er vier mensen aan zijn overleden in het West-Afrikaanse Guinee. Het begon op een begrafenis van een verpleegkundige, waar meerdere aanwezigen ebola-symptomen kregen: diarree, overgeven en bloedingen. "Ze zijn nu aan het kijken hoe het zit bij andere mensen die aanwezig waren bij die begrafenis en voeren contactonderzoek uit", vertelt Afrika-correspondent Elles van Gelder.

Ook in Congo is al iemand overleden. "En dat slachtoffer was volgens de Congolese overheid getrouwd met een man die tijdens de vorige ebola-uitbraak besmet was geraakt", zegt van Gelder.

Hulpverlening

Het Rode Kruis zet 700 hulpverleners in in Guinee. Lokale hulpverleners zullen het bron- en contactonderzoek naar ebola-besmettingen uitvoeren. "Maar ze gaan ook voorlichting geven over hygiëne en schoon drinkwater, en helpen met het organiseren van veilige begrafenissen", zegt Naomi Nolte van het Rode Kruis.

Ebola is besmettelijkst op het moment dat een patiënt is overleden. Nolte: "Dus het is belangrijk dat het begraven van het slachtoffer veilig gebeurt, om zo verdere besmettingen te voorkomen."

Niet de eerste keer

In Congo is dit de vierde uitbraak in minder dan drie jaar tijd. Bij de laatste uitbraak kwamen ruim tweeduizend mensen om het leven. Guinee was al vijf jaar ebolavrij, het land kampte in 2014 met de grootste ebola-uitbraak ooit. Het virus sloeg toen snel over naar buurlanden als Sierra Leone en Liberia. In totaal stierven er ruim 11.000 mensen in West-Afrika.

"Dat staat nog goed in het geheugen gegrift in Guinee. Vandaar dat ze ook heel snel hebben gereageerd, toen ze mensen zagen met symptomen. Ook de buurlanden Liberia en Sierra Leone zijn nu direct opgesprongen en gaan monitoren aan de grens", zegt van Gelder.

Volgens Nolte van het Rode Kruis is het ook nu belangrijk dat er snel gehandeld wordt. "De landen hebben al een zwak zorgstelsel. De helft van de mensen in Guinee leeft onder de armoedegrens, en dan heb je nog het coronavirus. Als daar ook nog eens ebola bijkomt, dan zijn er niet alleen gigantische problemen in de gezondheidszorg, maar ook op economisch en sociaal vlak".

Gezondheidszorg: corona én ebola

De gezondheidszorg in beide landen staat al onder druk door corona. Volgens Elles van Gelder zijn de landen nu wel beter voorbereid, door de ervaringen in het verleden, maar ook omdat ze meer middelen hebben. "Tijdens de uitbraak in West-Afrika in 2014 was er nog geen vaccin, nu wel. Ook is er nu medicatie. Het virus is nog steeds gevaarlijk maar in ieder geval zijn er mogelijkheden om patiënten te behandelen en het aantal doden zo hopelijk in te perken. Dat zijn wel belangrijke stappen vooruit".

Wel leeft er een angst dat er misschien onvoldoende ebola-vaccins beschikbaar zijn, als de uitbraken te groot worden. Van Gelder: "Mede omdat farmaceuten nu zo gericht zijn op de productie van het corona-vaccin. Ze proberen het zo klein mogelijk te houden, maar het is geen gemakkelijke situatie voor de ziekenhuizen die ook al kampen met corona."

Ook Nolte ziet dat de eerder ebola-uitbraken voor de nodige ervaring heeft gezorgd. "Deze keer moeten we ervoor zorgen dat het virus zich niet wijd verspreidt, maar dan moeten we wel heel snel handelen."

In Congo en Guinee zijn ze nu op zoek naar patient zero: de persoon bij wie de nieuwe uitbraak vandaan komt. Van Gelder: "In Congo kijken ze onder meer of de overleden vrouw het virus van haar man heeft gekregen. Onderzoek laat zien dat het virus nog lang kan voortbestaan in spermacellen. Ze zou het dus hebben kunnen krijgen via seksueel contact".

In Congo zijn ze inmiddels begonnen met vaccineren. Dat willen ze ook in Guinee gaan doen, maar de houdbaarheidsdatum van vaccins die zij nog hadden, is volgens autoriteiten verstreken. De WHO heeft nu nieuwe vaccins naar het West-Afrikaanse land gestuurd.