De Nederlandse economie is gekrompen, maar hoe gaat het bij de buren?

• Charlotte Waaijers

  redacteur Economie

Niet eerder na de Tweede Wereldoorlog kromp de economie zo hard als afgelopen jaar, en toch valt de schade mee in vergelijking met het buitenland. Waar de economie in Nederland 3,8 procent kleiner werd, was dat in de eurolanden bijvoorbeeld gemiddeld 6,8 procent, volgens de eerste berekeningen van Europees statistiekbureau Eurostat.

Niet alle landen hebben al definitieve cijfers over het afgelopen jaar. Van de Europese landen die ze al wel publiceerden, doet alleen Litouwen het beter, met een krimp van slechts 0,9 procent.

Buiten Europa blonk China uit: de economie van het land wist ondanks de pandemie met 2,3 procent te groeien. Daarmee is China de enige grote economie die er niet op achteruit ging, hoewel het alsnog de laagste groei in 44 jaar was.

2020 was voor meerdere landen een historisch dieptepunt. Veel statistiekbureaus berekenen de economische groei en krimp pas sinds de Tweede Wereldoorlog.

Dat geldt ook voor het Verenigd Koninkrijk, maar de centrale bank kan daar nog eeuwen verder terugkijken. Volgens de BBC is de krimp van 9,9 procent volgens die modellen mogelijk de grootste teruggang sinds 1709. De Spaanse krant El País ziet in de min van 11 procent in Spanje de grootste krimp sinds de Spaanse burgeroorlog eind jaren 30.

Werkloosheid vooralsnog beperkt

Tot nu toe is ook de werkloosheid in Nederland relatief beperkt gebleven. Stond die eind 2019 op 3,2 procent van de beroepsbevolking, aan het einde van vorig jaar was dat 3,9 procent. Opvallend is dat de werkloosheid in Duitsland nagenoeg gelijk begon, maar hoger eindigde dan in Nederland en in vergelijking met andere buurlanden Frankrijk en België het hardst steeg.

De verwachting is dat de werkloosheid dit jaar nog wel verder op zal lopen. Zo schat het Centraal Planbureau dat die in Nederland stijgt tot meer dan 6 procent, dat zijn zo'n 565.000 mensen. Vooral jongeren, zzp'ers en flexwerkers worden getroffen.

Hoe kan het dat de cijfers van landen zo sterk uiteenlopen? Natuurlijk verschilden de groeicijfers al voordat de pandemie uitbrak, en had het ene land al een betere concurrentiepositie dan het andere.

Maar het coronavirus heeft landen wel op andere manieren geraakt. "Het verschil zit hem heel erg in de lockdown-maatregelen", zegt Aline Schuiling, senior econoom bij ABN Amro en gespecialiseerd in de eurozone. Zo is het moment waarop lockdown-maatregelen zijn ingevoerd, hoe lang ze gelden en hoe streng ze zijn in belangrijke mate bepalend hoe hard de economie geraakt is. Schuiling wijst op het laatste kwartaal.

Nederland voerde bijna gelijktijdig met Duitsland vergelijkbare beperkingen in, en de economische groei lag met respectievelijk min 0,1 en plus 0,1 dicht bij elkaar. Schuiling: "Landen als Frankrijk en Italië werden veel dieper geraakt, daar gingen de winkels bijvoorbeeld eerder dicht en werden hele regio's afgesloten."

Een andere factor is de mate waarin landen afhankelijk zijn van toeristen, en hoeveel buitenlandse gasten ze konden ontvangen. "Zo speelt in Oostenrijk, waar begin oktober hele strenge lockdown-maatregelen werden ingevoerd, het wintersportseizoen mee. De Oostenrijkse economie kromp in het laatste kwartaal met ongeveer 4 procent."

Verder is van belang hoe makkelijk de bevolking vanuit huis kan werken. Dat is afhankelijk van het soort bedrijvigheid in het land en van de mate van digitalisering. "Je ziet dat dit in bijvoorbeeld Italië en Spanje moeilijker is dan in Nederland en Duitsland."

En wat verklaart de positieve cijfers in China? "China heeft zijn hele eigen dynamiek. De economie daar groeit nu heel hard doordat de industriële sector een inhaalslag aan het maken is. Ook lopen de binnenlandse bestedingen weer op. Het land heeft nu veel minder last van het virus dan de rest van de wereld."

Minder diep dal

Overigens verwacht de Europese Commissie dat de Nederlandse economie dit jaar minder hard zal groeien dan die in andere landen. De commissie schat de toename op zo'n 1,8 procent, voor de hele eurozone is dat 3,7 procent.

Daar staat tegenover dat Nederland uit een minder diep dal hoeft op te klimmen dan andere landen. Het wil dus niet zeggen dat de Nederlandse economie eind dit jaar minder goed uit de coronacrisis komt dan andere landen.