Unieke filmbeelden gevonden van Urk tijdens de Tweede Wereldoorlog
Er zijn unieke filmbeelden opgedoken van Urk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op de beelden is te zien dat Urk in het begin van de oorlog geïsoleerd ligt in de voormalige Zuiderzee en dat het leven lange tijd gewoon doorging.
Deze beelden van een ingevroren Urk komen uit de winter 1940-1941:
Maar de filmpjes geven ook een beeld van de bevrijding in april 1945 en het kaalscheren van vrouwen en meisjes die omgang hadden met de Duitsers.
Hoewel het eiland in de jaren voor WO II regelmatig door filmmakers werd bezocht, was dat tijdens de oorlog heel anders. Particulieren op Urk fotografeerden wel, maar dat werd uit angst voor de Duitse bezetters steeds minder. Filmmateriaal van het dorp en zijn inwoners uit die jaren is heel zeldzaam.
De maker van de beelden kwam uit Noord-Holland en werkte op Urk bij de aanleg van gemaal Vissering, dat tussen 1940 en 1942 verrees. Door de komst van dat gemaal zou uiteindelijk de Noordoostpolder ontstaan. De honderden werklieden kwamen zowel van Urk als van de vaste wal.
De amateurfilmer, die werkte aan het gemaal, legde dit allemaal vast. Zo filmde hij onder meer timmermannen, staalbewerkers en aannemers, die aan het werk waren in een metersdiepe bouwput die nu de bodem van de Urkervaart is.
Maar daar bleef het niet bij. Toen op woensdag 18 april de Urkers de bevrijding vierden, haalde de amateurfilmer zijn camera weer tevoorschijn en legde hij de feestvreugde vast.
De volgende dag was er ook meteen een afrekening. Vrouwen en meiden die beschuldigd werden van omgang met de Duitsers werden naar de voordeur van het gemeentehuis gebracht. Een uitzinnige menigte zag hoe ze werden kaalgeschoren en kaalgeknipt. De filmer was erbij. Hij stond vooraan en legt beelden vast die daarna meer dan 75 jaar onbekend blijven.
Robert Hofman van de Stichting Urk in Oorlogstijd is enthousiast over de zwart-witbeelden. "Ondanks dat er geen geluid bij zit, is het prachtig. Tot nog toe waren hier alleen foto's van bekend. Bijzonder om te zien dat er nog filmmaterieel van over is gebleven. 75 jaar na dato verwacht je dat alles wel bekend is en onderzocht is. Dat zoiets dan nog opduikt is met recht uniek", zegt Hofman tegen Omroep Flevoland.
Maar de dubbele lading van feestvreugde en wraak ontgaat hem niet: "Het trieste is dat we hier het kaalknippen van de zogenoemde 'moffenmeiden' zien. Waarbij de toenmalige bewakers van Urk, de politiemacht, actief deelneemt."
Topje van de ijsberg
Wat Omroep Flevoland tot nu toe kan laten zien is het topje van de ijsberg. In het filmmateriaal zitten meer bijzondere details en verhalen. De amateurfilmer legde bijvoorbeeld ook een reis naar Kampen vast. Daar filmde hij onder meer de vernielde ijzeren IJsselbrug. Die was in de meidagen van 1940 door het Nederlandse leger verwoest om de opmars van het Duitse leger te vertragen.
