Mijnenveld voor voetbalbestuurders: KNVB zoekt discussie over Qatar zelf op
"Geen van de partijen vraagt om een boycot van het WK in Qatar", concludeert Gijs de Jong na een bijzonder symposium van de KNVB. Als secretaris-generaal van de voetbalbond nodigde hij verschillende mensenrechtenorganisaties uit om te discussiëren over het omstreden eindtoernooi, dat volgend jaar november begint.
Een gevoelig onderwerp, dat door veel van zijn buitenlandse collega's wordt vermeden: "Ik merk bij een aantal andere bonden dat ze dit gesprek niet in de openheid aangaan. Want dan krijgen ze toch alleen maar kritiek."
En dat is niet gek. Sinds de toewijzing aan Qatar tien jaar geleden is het komende WK synoniem geworden voor de corruptie in het internationale voetbal. Voeg daar de verontrustende verhalen over uitbuiting van arbeidsmigranten in de golfstaat aan toe en het beeld is geschetst.
"Wij hebben er nooit een geheim van gemaakt dat wij geen voorstander waren van het WK in Qatar. Het is onder een regime besloten waar nadrukkelijk afscheid van is genomen", benadrukt De Jong.
Huidige tijdgeest
Zijn voorgangers konden lastige vragen over mensenrechten lang afdoen met het mantra dat sport en politiek gescheiden moeten blijven. Dat valt volgens de secretaris-generaal niet meer vol te houden: "Dat past niet meer bij de huidige tijdgeest. Wij willen ook bewust een maatschappelijk betrokken organisatie zijn. Dan hoort het er ook bij dat je dit soort onderwerpen serieus neemt en actief kijkt wat je daar mee kan doen."
Tijdens het online symposium schetsen verschillende organisaties de situatie van de arbeidsmigranten die in Qatar de hypermoderne stadions voor het WK bouwen. Houtan Homayounpour van de internationale organisatie van arbeiders (ILO) benadrukt vooral de enorme positieve veranderingen van de afgelopen jaren: een minimumloon voor alle werknemers en medezeggenschap over de arbeidsomstandigheden.
Geen betaling
Ella Knight van Amnesty International geeft aan dat het tot nu toe vooral mooie maatregelen op papier zijn, die in de praktijk anders kunnen uitvallen. Zo waren volgens haar vorig jaar nog honderd migranten aan het werk bij een stadion, zonder dat ze betaald werden. De arbeiders wachtten al zeven maanden op geld, totdat Amnesty de autoriteiten attendeerde op hun situatie.
Voor ze aan haar sombere betoog begint, benadrukt Knight dat Amnesty International niet gelooft in de effectiviteit van een boycot. Daarmee passen haar woorden bij de boodschap van de KNVB, die samen met mensenrechtenorganisaties en de overheid wil optrekken door een convenant te sluiten. "Het enige wat helpt, is samen zoveel mogelijk politieke en diplomatieke druk zetten", aldus De Jong.
Terwijl het Nederlands elftal langzaam toewerkt naar het uitgestelde Europees kampioenschap, wacht daarvoor al, in maart, de start van de kwalificatie voor het WK. Het is het moment waarop De Jong de mensenrechtensituatie in Qatar ook wil bespreken met de Oranje-internationals.
"Ik denk dat die selectie daar zeker wel ontvankelijk voor is. Volgens mij mogen we ons gelukkig prijzen dat we momenteel zo'n selectie hebben, met spelers die hun mening kenbaar maken", zegt De Jong, die niet weet of er internationals zijn die het toernooi zouden willen boycotten. "Het staat altijd vrij aan spelers om niet te gaan."
De Jong is ervan overtuigd dat deze discussie na het WK in Qatar niet zo meer zal opspelen bij eindtoernooien. "Het is een voorstel van de KNVB geweest om de mensenrechten op te nemen in de biedingsprocedures. Uiteindelijk is het WK in 2026 het eerste wat op die manier is behandeld."
Gevoelig dossier
De secretaris-generaal noemt het komende WK tijdens het symposium dan ook "een vuiltje uit het verleden". De Jong schrikt als hij later door de presentatrice aan die woorden wordt herinnerd: "Misschien was het een onhandige vergelijking."
Het tekent de gevoeligheid van het dossier, waarin een uitglijder op de loer ligt. Zo ging Michael van Praag op zijn laatste dag als voorzitter van de KNVB in de fout toen hij de omstandigheden bij de bouw van WK-stadions in Qatar vergeleek met het stadionongeluk van FC Twente uit 2011, waarbij twee doden vielen. Van Praag bood later zijn excuses aan.
Het potentiele mijnenveld schrikt De Jong niet af: "Dat is ook je verantwoordelijkheid als bestuurder, vind ik. Als je bang bent voor mijnenvelden moet je niet in het voetbal gaan werken."
